ΠΡΟΣΦΑΤΑ

Κυριακή 18 Οκτωβρίου 2009

(Προς γνώση και) Συμμόρφωση

(κοινωνιολογικά πειράματα Μέρος Β')
"2+2=5"
G. Orwell, 1984

"Λέγοντας το ελάφι, άλογο."
Κινέζικος ιδιωματισμός (Zhao Gao)

"Ο βασιλιάς είναι γυμνός!"
Hans Christian Andersen, “Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά”

 1. Το Πείραμα
Τα πειράματα συμμόρφωσης του Asch ήταν μια σειρά μελετών που δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του '50 και αποδείκνυουν την δύναμη της συμμόρφωσης σε ομάδες ανθρώπων. Είναι επίσης γνωστά σαν "Το παράδειγμα του Asch"

Στο πείραμα ένας εθελοντής ενημερώνεται για την συμμετοχή του σε ένα "οπτικό τεστ". Αριστερά στην εικόνα βλέπετε μία από τις κάρτες που χρησιμοποιήθηκαν. Ο εθελοντής έπρεπε να αναφέρει ποιά από τις τρεις στήλες δεξιά είναι ίση με αυτήν αριστερά. Αυτό που δεν ήξερε ο εθελοντής ήταν ότι οι υπόλοιποι συμμετάσχοντες ήταν ηθοποιοί, και ότι στην ουσία συμμετείχε σ'ένα πείραμα "ομαδικής συμμόρφωσης". Οι ειδικά δασκαλεμένοι ηθοποιοί στην αρχή δίνανε σωστές απάντησεις στη συνέχεια όμως δίνανε την ίδια λανθασμένη.

2. Αποτελέσματα
Χρησιμοποιήθηκαν 123 εθελοντές (άντρες) και το τεστ περιελάμβανε 18 καρτέλες σαν αυτή που είδαμε παραπάνω. Οι πρώτες 6 απαντήσεις ήταν σωστές και ομόφωνες ενώ στις υπόλοιπες 12 (κριτικές ερωτήσεις) οι 4-6 "συμμετάσχοντες" δίνανε την ίδια λάθος απάντηση. Οι εθελοντές βρισκόμενοι στο τέλος μιας ομάδος η οποία υποστηρίζει κάτι φανερά λάθος και χωρίς την επιβολή εξουσίας (όπως στο πείραμα του Milgram) έδωσαν 36,8% λάθος απαντήσεις. Ενώ το 75% έδωσε τουλάχιστον μία λάθος απάντηση. Παρόλα αυτά 25% των εθελοντών δεν συμμορφώθηκε σε καμμία ερώτηση ενώ ένα 5% συμμορφώθηκε σε όλες.

3. Παραλλαγές και συμπεράσματα
Στο παραπάνω πείραμα μελετήθηκαν ακόμα δύο παράμετροι. Η πρώτη παράμετρος ήταν το μέγεθος της ομάδας η οποία είχε την λανθασμένη άποψη. Ένας ή δύο "συμμετέχοντες" βρέθηκε ότι δεν επηρέαζαν την γνώμη του εθελοντή. Όταν όμως υπήρχε συμφωνία λανθασμένων απόψεων σε πάνω από 3 άτομα τότε η τάση για συμμόρφωση ήταν σχετικά σταθερή.

Η δεύτερη παράμετρος ήταν αυτή της ομοφωνίας. Δηλαδή κάποια μέλη της ομάδας δίνανε διαφορετική απάντηση. Βρέθηκε ότι ακόμα και όταν ένας "συμμετάσχων" έδινε μια διαφορετική γνώμη τότε οι εθελοντές είχαν περισσότερες πιθανότητες να αντισταθούν στην τάση να συμμορφωθούν. Αυτό φωτίζει την δύναμη που μία μικρή μειοψηφία διαφωνούντων μπορεί να έχει.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που προκύπτει από την συσχέτιση αυτού του πειράματος με το πείραμα του Milgram είναι η διαφορά της εξουσίας με την συμμόρφωση. Η εξουσία ασκεί πολύ μεγαλύτερη πίεση από την συμμόρφωση σε μία ομάδα

Μία ενδιαφέρουσα ιστορία που συνδυάζει αυτές τις δύο δυνάμεις είναι αυτή που βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τον κινέζικο ιδιωματισμό (指鹿為馬) που παραθέτω στην αρχή του κειμένου. Ο Zhao (ένας τρελός για εξουσία κινέζος) για να μπορέσει να κυριαρχήσει πάνω στην κυβέρνηση, σχεδίασε ένα τεστ για να δοκιμάσει την αφοσίωση των υπαλλήλων του. Σε μία επίσημη αυτοκρατορική συγκέντρωση, έφερε ένα ελάφι μπροστά στους υπαλλήλους και είπε ότι είναι άλογο. Φυσικά ο Qin Er Shi (αυτοκράτορας) διαφώνησε, νομίζοντας ότι πρόκειται για αστείο. Κάποιοι συμφώνησαν με τον αυτοκράτορα και κάποιοι με τον Zhao. Βάση των απαντήσεων τους ο Zhao πήρε μέτρα για την εξάλειψη αυτών που διαφώνησαν με την άποψη του. Αργότερα η χρήση αυτού του ιδιωματισμού αναφέρεται στην εσκεμμένη και με υστεροβουλία  χρησιμοποίηση ψευδών .

4. Τι είναι συμμόρφωση;
Συμμόρφωση είναι η προσαρμογή/πειθάρχηση σε κάποιον κανονισμό ή σε κάποιο υπόδειγμα. Κάνοντας ότι κάνουν όλοι οι άλλοι η συμπεριφορά σου και τα πιστεύω σου επηρεάζονται από άλλους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει και σε μικρές ομάδες αλλά και στην κοινωνία σαν σύνολο και μπορεί να είναι το αποτέλεσμα λεπτών ασυνείδητων επιρροών ή άμεσης και εμφανούς κοινωνικής πίεσης. Μπορεί δε, να συμβεί και χωρίς την παρουσία τρίτων, όταν οι άνθρωποι ακολουθούν τους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς ακόμα όταν είναι μόνοι τους. (πχ. βλέπω τηλεόραση, τρώω ότι τρώνε όλοι, διαβάζω ότι διαβάζουν όλοι, κάνω δίαιτα, ακολουθώ τη μόδα κοκ.)

Οι άνθρωποι συνήθως συμμορφώνονται από επιθυμία να αποκτήσουν μια αίσθηση ασφάλειας μέσα σε μία ομάδα - ίδιας ηλικίας, θρησκευτική, πολιτιστική κοκ. Κάθε απροθυμία για συμμόρφωση ενέχει τον πολύ πραγματικό κίνδυνο της "κοινωνικής απόρριψης". Από αυτή την άποψη, η συμμόρφωση φαίνεται σαν ένα ασφαλές μέσο για την αποφυγή παρενόχλησης ή αποκλίνουσας κριτικής από ομότιμα μέλη.

Βέβαια αν και η συμμόρφωση στις πιέσεις μιας ομάδας φαίνεται σαν αρνητικό γνώρισμα,  οφείλουμε να διαχωρίσουμε αυτή που οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες (πχ. την χρήση αλκοόλ) από αυτή που έχει θετικές επιπτώσεις (πχ. όχι οδήγημα υπό την επήρρεια αλκοόλ).

Η συμμόρφωση επηρεάζει το σχηματισμό και τη συντήρηση των κοινωνικών κανόνων και επιτρέπει στην κοινωνία να λειτουργεί ομαλά και προβλέψιμα.  Επειδή η συμμόρφωση είναι ένα ομαδικό φαινόμενο, παράγοντες όπως το μέγεθος της ομάδας, η ομοφωνία, η συνοχή, η γνώση, προηγούμενες δεσμεύσεις, και η κοινή γνώμη θα βοηθήσουν να καθοριστεί το επίπεδο της συμμόρφωσης που ένα ατόμο θα εμφανίσει.

5. Επίλογος και οπτικοακουστικό υλικό
"Ο βασιλιάς είναι γυμνός" φώναξε το παιδί στην πομπή των αυλικών που συγκρατούσαν την ουρά του "αόρατου" ενδύματος του βασιλιά στο μύθο του Άντερσεν. Αν και όλοι δέχτηκαν την άποψη του μετά την αρχική απορία (συμπεριλαμβανομένου και του βασιλιά και των αυλικών του) η πομπή συνέχισε την πορεία της με μεγαλοπρέπεια.

"2+2=5" λέει το σλόγκαν του Μεγάλου Αδελφού στο βιβλίο του Όργουελ 1984. Ο ήρωας Smith όμως αναρωτιέται αν μπορεί το κράτος να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο ως αλήθεια και συνεχίζει σκεφτόμενος αν αυτό μπορεί να γίνεται αλήθεια από την στιγμή που όλοι το πιστεύουν. Γράφει στο τετράδιο του "Ελευθερία είναι ελευθερία να λες ότι 2+2=4. Αν αυτό είναι δεδομένο τότε όλα τα άλλα θα ακολουθήσουν".

Η κοινωνία μας μέσω της νωθρότητας και της λήθης που φέρνουν ο φόβος, η ανασφάλεια, η μοναξιά και η ιδιοτέλεια συναινεί σε χιλιάδες ψέματα. Ψέματα που συνήθως προβάλλονται ως "απόψεις ειδικών με κύρος" στις οποίες συμφωνούν και τρίτοι ως επιβεβαίωση της εγκυρότητας τους. Μ'αυτόν τον τρόπο συμμορφωνόμαστε αδιαμαρτύρητα σ'ένα μοντέλο συμπεριφοράς καταστρεπτικό για εμάς τους ίδιους αλλά και για κάθε είδους ζωή πάνω στον πλανήτη. Δυστυχώς όλο και λιγότεροι άνθρωποι γίνονται ικανοί να διαμορφώνουν και να υπερασπίζουν την δική τους κρίση και ακόμη λιγότεροι να μπορούν να την εκφράζουν.

Ευτυχώς όμως υπάρχουν κάποιοι που διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά και θα ήθελα να σας προτρέψω να διαβάζετε όσο πιο συχνά μπορείτε τα όμορφα ιστολόγια τους.  Είναι αυτοί που λένε  με σαφήνεια και διαύγεια ότι 2+2=4. Έχουν δε, κάτι πολύ παράξενα ονόματα όπως Απλός Άνθρωπος, Νεφέστορας, Αγης Γηος, Πλάτανος, Έλληνας Καβαλλάρης, Φαος κα. (ζητώ συγνώμη από αυτούς που παραλείπω λόγω συντομίας, αλλά μια ενδεικτική λίστα μπορείτε να βρείτε σ'αυτή την σελίδα.) Επίσης μην ξεχνάτε να επισκέπτεστε και την σελίδα των Απλών Ταχυδρόμων όπου γίνεται μια προσπάθεια "αποδελτίωσης" αξιόλογων αναρτήσεων της Ελληνικής μπλοκόσφαιρας.

Παραθέτω και δύο βίντεο. Το πρώτο έχει σκηνές από το πείραμα ενώ το δεύτερο είναι μια χιουμοριστική παράθεση του προβλήματος που απασχόλησε τον Asch.







ΥΓ. Λόγω διακοπών το μαγαζί θα παραμείνει κλειστό για 2 εβδομάδες περίπου, με πιθανές καθυστερήσεις στις απαντήσεις και αναρτήσεις σχολίων.

Πηγές:
http://en.wikipedia.org/wiki/Asch_conformity_experiments
http://en.wikipedia.org/wiki/Zhao_Gao
http://en.wikipedia.org/wiki/2_%2B_2_%3D_5
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CF%8C%CF%81%CF%86%CF%89%CF%83%CE%B7&dq=
http://en.wikipedia.org/wiki/Conformity#cite_note-0






« PREV
NEXT »

9 σχόλια

  1. Αδελφέ Ιπτάμενε, εδώ είμαι και μελετάω. Έβαλες δύσκολα σήμερα!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. πάρα πολύ καλή εγγραφή.αν και είναι γνωστό σε όλους μας ότι η άποψη που έχουμε επηρεάζεται από την μάζα αυτό το πείραμα έρχεται να μας το τονίσει ακόμα περισσότερο.
    Ας συνεχίσουμε λοιπόν να λέμε αυτό που πιστεύουμε αν το έχουμε ψάξει και ξέρουμε ότι είναι σωστό και να μην δεχόμαστε τίποτα χωρίς δεύτερη σκέψη απλά γιατί το λένε όλοι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @ Simpleman

    Καλημέρα αδελφέ, με το πάσο σου. Για σένα δεν θα είναι δύσκολο γιατί τα γνωρίζεις και τα γράφεις καλύτερα απ'τον καθένα!


    @ Man

    "Είναι γνωστό σε όλους μας". Ακριβώς αδελφέ, όλοι μας έχουμε βιώσει το συναίσθημα ότι ίσως δεν είναι καλή στιγμή ή μέρος να εκφέρουμε την γνώμη μας. Όμως η σιωπηλή αποδοχή είναι συναίνεση και ίσως κάποιου είδους συμμόρφωση. Κυρίως επειδή είδαμε την δύναμη μιας μικρής μειοψηφίας διαφωνούντων. Δεν είναι τυχαίο που πολλές φορές τυχαίνει σε μια παρέα συμφωνούντων όταν θα βρεις το θάρρος να εκφράσεις την διαφωνία σου, κάποιοι να σε υποστηρίξουν.
    Βέβαια πολύ σωστά αναφέρεις ότι μεγάλο ρόλο παίζει και η γνώση μας και το πως την χρησιμοποιούμε.

    Καλή σου μέρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Το ιστολόγιό σου
    ένα Ανοιχτό , Προοδευτικό ,Πανεπιστήμιο.
    Διαβάζοντάς το μου ήρθε στο μυαλό
    η σκέψη πως στον "ορίζοντα" του
    ιντερνετ ανατέλει μια νέα εποχή διαφωτισμού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλημέρα Ζήση,

    η να λέω καλύτερα παππού;-)
    Τώρα είδα την επιστροφή σου και χαίρομαι που θα είσαι πάλι κοντά μας. Για το σχόλιο σου τι να πω; Είναι αφάνταστη τιμή να σου λέει κάποιος κάτι τέτοιο, αλλά που να διαβάσεις και αυτά που προτείνω...

    Είναι αλήθεια αυτό που λες για το ίντερνετ αλλά πολύ φοβάμαι ότι θα υπάρξουν "δυσκολίες" στο εγγύς μέλλον.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ιπτάμενέ μου,
    πρέπει να είδα τα video πάνω από 10 φορές και έχω λυθεί στα γέλια. Μου πέρασαν καποιές σκέψεις στο μυαλό μου και παράλληλα προσωπικές στιγμές που έμοιαζα με τον τελευταίο "χαζό" στο δεύτερο video. Τουλάχιστον εγώ χαρακτηρίζω χαζό τον εαυτό μου όταν έκανα παρόμοια πράγματα για να μην "ενοχλήσω".
    Σκέφθηκα όμως και αυτό. Πόσο πιο "σκυλιά" είμαστε από τους σκύλους. Για να εκπαιδεύσεις έναν σκύλο να κατουράει στην εφημέριδα (πόσο ηλίθιο) από το να κατουράει τον φύκο που έχεις στο σαλόνι (πόσο λογικό), πρέπει να του κάνεις μία συστηματική εκπαίδευση τουλάχιστον ενός μήνα. Για να κάνεις έναν άνθρωπο να παραδεχθεί ότι η οδοντογλυφίδα είναι ψηλότερη από μία κολώνα της ΔΕΗ δεν θέλεις πάνω από 5 λεπτά.
    Να' σαι καλά που μου θύμισες πόσο "σκύλος" ήμουν...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλά είσαι πιο απολαυστικός και από τις εικόνες!
    Και χαίρομαι ιδιαιτέρως που δεν ξεχνάς ότι είμαστε χειρότεροι από τα ζώα ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. καλημερα ιπταμενε
    η αναγκη του να ανηκεις σε μια κοινωνικη ομαδα και να εισαι αποδεκτος καθως και το οτι ο ανθρωπος ειναι ενα κατεξοχην κοινωνικο ον ισως βρισκονται στη βαση της τοσο μεγαλης τασης για συμμορφωση.
    η ανασφαλεια και ο φοβος της απομονωσης που η διαφοροποιηση θα φερει μας κανουν να ειμαστε μελη της "αγελης".
    αυτο που σκεφτηκα και μου ηρθε σαν εκλαμψη πρωι πρωι ειναι να δειξω στην εφηβη κορη μου τα βιντεακια κι υστερα να μιλησουμε γι αυτο.
    αν ειμαστε γονεις ας δειξουμε στα παιδια μας αυτα που βλεπουμε,
    εστω και για λιγο αν μιλησουμε γι αυτα θα κερδισουμε πολλα ως γονεις-θα εχουμε μια εικονα/βαση να αναφερομαστε καθε που θελουμε να μιλησουμε για κατι αντιστοιχο στα παιδια μας.
    δεν ξερω τι λες κι εσυ?
    τα παιδια καταλαβαινουν.
    ακομα κι αν αντιδρασουν αρνητικα στην αρχη,
    το προζυμι θα υπαρχει για περεταιρω συζητησεις.
    μη ξεχναμε οτι η επιρροη της ομαδας και των φιλων ειναι τεραστια στην εφηβικη ηλικια κι απο εκει ξεκιναει και η ταση για προσαρμογη που σε τοσο μεγαλο βαθμο εχουν οι ενηλικοι.
    τι να πω ιπταμενε?
    συγχαρητηρια για τις αναρτησεις σου.
    σημερα δεν μελαγχολησα οπως με τα αλλα 2 πειραματα.
    απλα πηρα ιδεες για να παλεψω με το τερας της μοδας και της ομογενοποιησης των νεων παιδιων.
    θα προσπαθω και θα πολεμαω γι αυτο μεχρι τελευταια ρανιδα αιματος και ψυχης.
    ιπταμενε,δεν θα "νικησουν " αυτοι,
    "εμεις" θα νικησουμε.
    κι ας ειμαστε λιγοι,
    κι ας πεθανουμε μετα.
    ειμαι αγριεμενη γιατι ενω τα βλεπω
    δυσκολα και με πολυ αργο ρυθμο μπορω να αντιστεκομαι.
    προσπαθω ομως.
    καλημερα και καλες διακοπες!
    Υ.Γ με τετοιες αναρτησεις που βαζεις
    θα κηρυξω κανα ανταρτικο μονη μου!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Καλή σου μέρα Πεταλούδα και σ'ευχαριστώ. Συγνώμη κιόλας για την καθυστέρηση να απαντήσω αλλά δεν μπορείς να γράψεις απάντηση έστω και σε greeklish με ...γαλλικό πληκτρολόγιο!

    Η ιδέα σου να μιλήσεις γι'αυτά τα πράγματα στην κόρη σου είναι πραγματικά αξιέπαινη. Πρέπει να συνομιλούμε με τα παιδιά μας (τα οποία πολλές φορές αποδεικνύονται εξυπνότερα από εμάς, ίσως ακριβώς γιατί δεν έχουν συμμορφωθεί τόσο πολύ όσο εμείς) και νομίζω ότι η ΤV και οι άλλες "ανέσεις" της ζωής μας κλέβουν αυτόν τον υψηλής ποιότητας χρόνο. Επιπλέον θεωρώ ότι αυτού του είδους τα θέματα θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία στη θέση άχρηστων και στείρων γνώσεων.

    Ο θυμός σου ας γίνει όπως πολύ σωστά λες, δύναμη για προσπάθεια αντίστασης που δεν διαφέρει -τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό- από την επανάσταση ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή