Ο φασισμός της ομάδας

Writen by Iptamenos Ollandos 9:33 π.μ. - 0 Comments

Το Κύμα (The Wave, Αμερική, 1981-De Welle, Γερμανία, 2008) είναι μια ταινία που αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στο Cubberley High School in Palo Alto, California το 1967.

Πρόκειται για ένα κοινωνιολογικό πείραμα ψυχολογίας της μάζας που συνέλαβε και έθεσε σε εφαρμογή ο καθηγητής ιστορίας Ron Jones, του εν λόγω γυμνασίου. Η αφορμή δόθηκε από μια απορία μαθητή κατά τη διάρκεια του μαθήματος για τον Β' παγκόσμιο πόλεμο που δεν μπορούσε να κατανοήσει πώς ένας ολόκληρος λαός μπόρεσε να συναινέσει σε τέτοια οφθαλμοφανή εγκλήματα και ο οποίος θεώρησε ότι τα εγκλήματα των ναζί δεν θα μπορούσαν να συμβούν ξανά, αφού πλέον γνωρίζουμε τι συνέβη άρα μπορούμε και να τα εμποδίσουμε.

Ο καθηγητής μη μπορώντας να δώσει στους μαθητές του να καταλάβουν ότι ο κίνδυνος υφίσταται διαρκώς, ξεκίνησε ένα πείραμα που σύντομα πήρε τρομακτικές διαστάσεις ξεφεύγοντας από τα στενά όρια της τάξης και κατέληξε σε μια τραγωδία. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι δέκα χρόνια αργότερα το σχολείο θα κλείσει εξαιτίας της έλλειψης μαθητών που ήθελαν να φοιτήσουν εκεί.

Χρησιμοποιώντας μερικά από τα καίρια χαρακτηριστικά του ναζισμού και προσαρμόζοντάς τα στα δεδομένα της εποχής και της τάξης δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την εκκόλαψη του αυγού του φιδιού. Πειθαρχία, αυταρχικότητα, ένας αρχηγός που εμπνέει, ομαδοποίηση, ένας χαιρετισμός για τα μέλη της ομάδας, ένα σύμβολο – σημαία, ιδιαίτερες στολές, τσιτάτα του στυλ: «δουλεύετε σαν ένας», η δημιουργία εχθρών σε κάθε φωνή αντίδρασης και το υπόστρωμα ήταν έτοιμο. Προσθέστε σ’ αυτά τα υλικά την έμφυτη τάση των ανθρώπων να δημιουργούν ομάδες λόγω κοινωνικότητας αλλά και για λόγους επιβίωσης, την ψυχολογία της μάζας και την πίεση που ασκεί η ομάδα στα μέλη της και θα καταλάβετε πόσο εύκολο είναι να επηρεάσεις τα άτομα ξεχωριστά και να τα οδηγήσεις εκεί ακριβώς που θέλεις. Ας μην ξεχνάμε ότι η ομάδα δίνει μια ταυτότητα και μια υπόληψη στο μη εκπαιδευμένο άτομο, που τόσο έχει ανάγκη.

Το μεγάλο πλεονέκτημα της ταινίας είναι ότι απαιτεί να σκεφτείς πάνω στο θέμα για να διαπιστώσεις ότι αυτή η δυνατότητα όχι μόνο βρίσκεται σε λανθάνουσα μορφή μέσα σε όλους μας αλλά αν καταφέρεις να προχωρήσεις τη σκέψη σου λίγο παραπάνω θα δεις ότι εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις κοινωνίες μας σήμερα. Θέλετε παραδείγματα; Σκεφτείτε τότε τα κόμματα (έχουν μια σημαία, καταδικάζουν κάθε εξωτερική κριτική, πιέζουν τα μέλη τους να συμμορφωθούν με τις εκάστοτε εντολές, έχουν φανατικούς οπαδούς και βλέπουν εχθρούς παντού έξω από αυτούς). Σκεφτείτε την Ε.Ε η οποία έχει σύμβολο, έχει φανατικούς θιασώτες, έχει εχθρούς τους αντιευρωπαϊστές (ή μάλλον πιο σικ: ευρωσκεπτικιστές γιατί το «αντί» καταδεικνύει αυτήν την εχθρότητα), πιέζει τα μέλη της να συμμορφωθούν με τις εντολές της, είναι αυταρχική κ.ο.κ.

Οι δύο ταινίες που διαπραγματεύονται το ίδιο θέμα διαφέρουν σε αρκετά σημεία. Φυσικά η παλαιότερη είναι πιο ακατέργαστη σκηνοθετικά, μικρότερη σε διάρκεια και σε προϋπολογισμό, μα ταυτόχρονα είναι πιο πιστή στην αναπαράσταση αφού δεν φλυαρεί πάνω στις προσωπικές ζωές των μαθητών. Όποιος θέλει την πραγματική ουσία της ταινίας θα τη βρει στην παλιά, όποιος θέλει μαζί με την ουσία και ένα πιο φαντασμαγορικό θέαμα ας δει την καινούργια. Πρόκειται για μια σοκαριστική, πολύ δυνατή ταινία που η εντύπωση που αφήνει μένει χαραγμένη για καιρό στη μνήμη του θεατή. Το σημαντικό είναι να στοχαστείτε πάνω στο θέμα της.

Την ταινία του 1981 μπορείτε να την δείτε εδώ

Στον Τοίχο