Η υπεροχή της διαφορετικότητας

Writen by Iptamenos Ollandos 12:11 μ.μ. - 0 Comments

Τρύφων Λιώτας

Ο "Υπέροχος" (Marvellous, 2014, UK) είναι μια ταινία που έγινε για την αγγλική τηλεόραση και ο τίτλος της δεν είναι αρκετός για να την περιγράψει. Είναι μια ταινία που θα σας κάνει να γελάσετε, να κλάψετε και μάλιστα πολλές φορές ταυτόχρονα. Δεν πρόκειται να λαθέψετε σε όποιον και αν την προτείνετε.

Είναι η πραγματική ιστορία - βιογραφία του Neil Baldwin, ενός αθώου, αφελή, μικρόσωμου τύπου με δυσκολίες μάθησης, που όμως είναι οπλισμένος με άλλα χαρίσματα: θετικισμό, μια ασυνήθιστη αγάπη για τη ζωή και τις ανεξάντλητες δυνατότητες που αυτή μπορεί να προσφέρει, μια δυνατότητα να τελειώνει τη συζήτηση με φαινομενικώς ανακολουθίες, αλλά πάντα λογικές, αφήνοντας τους συνομιλητές του άφωνους, μια ατρόμητη προσωπικότητα και ένα αδάμαστο πνεύμα. Ζει την ημέρα χωρίς να σκέφτεται το αύριο, αφού το πιο σημαντικό γι’ αυτόν είναι να είσαι ευτυχισμένος («πάντα ήθελα να είμαι ευτυχισμένος, έτσι αποφάσισα να είμαι»), παίρνοντας πάντα αυτό που θέλει, απλά ζητώντας το: «Θα με πας ως εκεί; Μα δεν είναι ο δρόμος μου! Είναι, αν πας από εκεί για να μ’ αφήσεις». Δεν αφήνει τις αρνητικές κριτικές των άλλων ή τους περιορισμούς που του έχει θέσει η φύση να του χαλάσουν τις επιθυμίες και τα όνειρά του ή να μην αξιοποιήσει την όποια ευκαιρία του παρουσιάζεται. Το αποτέλεσμα είναι απίστευτο ταξίδι μέσα σε μια πιο γεμάτη, πιο ενδιαφέρουσα και πιο ολοκληρωμένη ζωή από αυτήν που έχουμε οι περισσότεροι από εμάς.

Κλόουν για να κάνει τους άλλους να γελάνε, αυτοδιορισμένος για την υποδοχή των νέων φοιτητών στο πανεπιστήμιο γιατί «είναι καλό να είσαι ευγενικός με τους ανθρώπους», υπεύθυνος ατομικών ειδών των ποδοσφαιριστών της αγαπημένης του ποδοσφαιρικής ομάδας, διευθυντής της δικιάς του ποδοσφαιρικής ομάδας, γνωστός και φίλος με διασημότητες μεταξύ άλλων, με μέλη του κοινοβουλίου, προπονητές, ποδοσφαιριστές, διαιτητές και αρχιεπισκόπους.

Ο ηθοποιός (Toby Jones) που τον προσωποποιεί είναι εκπληκτικός όπως και οι υπόλοιποι ηθοποιοί. Η ιδέα του σκηνοθέτη να παρουσιάζει τον πραγματικό Neil, όπως και άλλες γνωστές προσωπικότητες σε διάφορες στιγμές του έργου είναι μοναδική αλλά και απαραίτητη γιατί οι ιστορίες είναι τόσο απίστευτες που πρέπει να υπενθυμίζεται με μικρά ιντερλούδια και στιγμιότυπα ότι είναι και πραγματικές. Μπορείτε να την δείτε εδώ.

Πρόκειται για μια ταινία όπου υμνείται η ατομικότητα του ανθρώπου. Ο σκοπός του ανθρώπου πρέπει να είναι η μεγαλύτερη δυνατή και πιο αρμονική ανάπτυξη σε ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σύνολο. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται προσπάθεια ενώ προϋποθέτει ελευθερία αλλά και ποικιλία καταστάσεων. Μέσα από τις δικές του αποφάσεις και πράξεις θα αναπτυχθεί. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγήσει σε αυτό που αποκαλούμε «αυθεντικότητα της προσωπικότητας». Η αντίληψη, η κρίση, η διάκριση, η πνευματική λειτουργία και η ηθική προτίμηση είναι ικανότητες που αναπτύσσονται με την επιλογή. Μια επιλογή ελεύθερη και όχι βασισμένη σε έθιμα και συνήθειες ακόμα κι αν αυτές είναι σωστές. Το ηθικό και το πνευματικό είναι όπως οι μυείς: γυμνάζονται όταν χρησιμοποιούνται. Όποιος επαφίεται στην υποταγή και στην καθοδήγηση από αυθεντίες ή από γνώμες και από συνήθειες των πολλών δεν χρειάζεται να έχει άλλη ικανότητα από αυτήν του πιθήκου, δηλαδή τη μίμηση.

Δυστυχώς οι άνθρωποι πια δε ρωτάνε: «τι προτιμώ;» ή «τι ταιριάζει στη φύση μου;» ή «τι θα επιτρέψει το καλό και το υψηλό μέσα μου να μεγαλώσει και να ευδοκιμήσει;». Συνήθως ρωτάνε: «τι ταιριάζει στη θέση μου;» ή «τι θα έκαναν συνήθως οι άνθρωποι στη θέση μου;» ή ακόμα χειρότερα, «τι θα έκαναν άνθρωποι με θέση ανώτερη από τη δική μου;». Ούτε που τους περνά από το μυαλό να έχουν κάποια δικιά τους κλίση εκτός από αυτό που είναι συνηθισμένο. Έτσι το πνεύμα δαμάζεται και μπαίνει μόνο του κάτω από το ζυγό. Ακόμα και στις απολαύσεις τους απλά ακολουθούν ότι γίνεται από τους πολλούς. Περιορίζουν την εξάσκηση της επιλογής τους στα συνηθισμένα. Η ιδιαιτερότητα στο γούστο και η εκκεντρικότητα στη συμπεριφορά λοιδορούνται για να μην πω ότι αποφεύγονται σαν εγκλήματα: γιατί υπάρχει ηθική μομφή σε προτάσεις όπως: «κάνει αυτό που κανείς δεν κάνει» ή «δεν κάνει αυτό που κάνουν όλοι». Και αν βρεθεί κάποιος άμοιρος πολύ εκκεντρικός τότε από γραφικός γίνεται τρελός. Και όμως, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ανθρώπων στις πηγές ευχαρίστησης, στην ευαισθησία του πόνου, στις φυσικές και ηθικές δράσεις που αν δεν υπάρχει μια ανάλογη διαφορά στους τρόπους ζωής τότε το άτομο δεν θα μπορέσει ούτε να ευτυχήσει, ούτε να αναπτύξει το πνευματικό, ηθικό και αισθητικό επίπεδο για το οποίο είναι ικανή η φύση του.

Ο ατομικός αυθορμητισμός δε θεωρείται ιδανικό, αντιθέτως οι πολλοί τον βλέπουν σαν προβληματικό ή ακόμη και ως κάτι το επαναστατικό. Μπορεί ο κόσμος να παραδέχεται ότι η κατανόηση πρέπει να έρχεται από εμάς αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τις επιθυμίες μας και τις παρορμήσεις μας. Ο μέσος όρος της ανθρωπότητας δεν είναι μόνο μέτριος στη διάνοια είναι και στις παρορμήσεις: δεν έχουν γούστα και επιθυμίες να κάνουν κάτι ασυνήθιστο. Πολλοί δε, νομίζουν ότι οι δυνατές επιθυμίες και παρορμήσεις μπορεί να κάνουν κακό αλλά πλανιούνται: μόνο οι αδύναμες συνειδήσεις κάνουν κακό. Οι επιθυμίες και οι παρορμήσεις είναι ενέργεια και ναι μεν είναι δυνατόν να τις κατευθύνουμε με κακό σκοπό αλλά περισσότερο καλό θα γίνει από μια ενεργητική φύση απ’ ότι από μια νωθρή και παθητική. Αυτοί που έχουν τις δικές τους επιθυμίες και παρορμήσεις είναι οι μόνοι που έχουν αυτό που ονομάζουμε χαρακτήρα. Αν συνδυάζονται και με ισχυρή θέληση έχουμε την ολοκληρωμένη προσωπικότητα: «Υπάρχει μόνο ένας Neil Baldwin».

Τώρα ίσως να φαίνεται καλύτερα η αξία της ατομικότητας. Μόνο με την καλλιέργεια και την επίκλησή της μπορούν οι άνθρωποι να γίνουν ευγενείς (δηλ. να δείχνουν ποιότητα και υψηλές ηθικές αρχές και ιδανικά) ώστε να αποτελέσουν όμορφα αντικείμενα στοχασμού από τους υπόλοιπους. Έτσι ενισχύεται ο δεσμός που ενώνει το άτομο με την κοινωνία. Οι άλλοι μπορούν να μάθουν κάτι καινούργιο από αυτούς (είτε πρόκειται για μια καινούργια αλήθεια, είτε για το γκρέμισμα κάποιας παλιάς). Η αυθεντικότητα ανοίγει τα μάτια των άλλων: τους δίνουν το παράδειγμα καλύτερων πρακτικών και συμπεριφορών με τα διαφορετικά πειράματα των ζωών τους και τις διαφορετικές προσωπικότητες τους, και ταυτόχρονα καλύτερο νόημα και γεύση στη ζωή: είναι το αλάτι της γης. Ναι μεν γίνεται το ίδιο το άτομο πιο ευτυχισμένο αλλά κάνοντας τη ζωή πιο πλούσια, κάνει και τους άλλους πιο ευτυχισμένους. Εξάλλου το άτομο με το να γίνεται πιο χρήσιμο για τον εαυτό του γίνεται παράλληλα και για τους άλλους. Ο διάσημος προπονητής της ομάδας που δούλευε ο Neil του είπε: «Κάποτε με ρώτησες ποια είναι η καλύτερη μεταγραφή που έκανα. Λοιπόν, εσύ ήσουν… με μεγάλη διαφορά.»

Οι μάζες και οι κυβερνήσεις είναι μια συλλογική μετριότητα. Η εισαγωγή όλων των σοφών και άξιων πραγμάτων γίνεται μόνο από τα άτομα. Αυτό πρέπει να το θυμόμαστε ειδικά σε μια εποχή που υπάρχει μια γενικευμένη τάση για αύξηση της ρύθμισης συμπεριφοράς και αποθάρρυνση ακροτήτων. Σε αυτό μπορούμε να προσθέσουμε και ένα ρεύμα «φιλανθρωπίας» για μια «ηθική και σεμνότυφη καλυτέρευση» των συνανθρώπων μας. Όλα αυτά οδηγούν τους ανθρώπους στο να μην επιθυμούν τίποτα ισχυρά. Το ιδανικό του χαρακτήρα έχει ήδη γίνει: «να είσαι χωρίς ιδιαίτερο χαρακτήρα». Η τυραννία της άποψης που κυριαρχεί, συνθλίβει – σαν τυλιγμένο γυναικείο κινέζικο πόδι – κάθε μέρος της ανθρώπινης φύσης που εξέχει κάνοντας κάθε άτομο παρόμοιο με το άλλο, σύμφωνα με ένα κοινό αποδεκτό πρότυπο. Ο δεσποτισμός του συνηθισμένου έχει γίνει το κύριο εμπόδιο της ανθρώπινης εξέλιξης αφού το δίκαιο και το σωστό έφτασαν να σημαίνουν συμμόρφωση στη συνήθεια. Πλέον το παράδειγμα της μη συμμόρφωσης, η απλή άρνηση υποταγής στο σύνηθες είναι από μόνο του πολύτιμο. Μόνο η αγάπη για την ελευθερία είναι ανταγωνιστική στο συνηθισμένο.

Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε την εκπαίδευση που φέρνει τους ανθρώπους κάτω από τις ίδιες επιρροές – αλήθειες (δεν είναι τυχαίο για την ανάπτυξη του Neil ότι την απέφυγε) , την πρόοδο της επικοινωνίας που δίνει πρόσβαση στα ίδια συναισθήματα, το εμπόριο και την τεχνολογία που βοηθούν στο να έχουν όλοι τα ίδια αντικείμενα φιλοδοξίας και το κατεστημένο που ενισχύει την μετριότητα της κοινής γνώμης για καθαρά πρακτικούς – ψηφοθηρικούς λόγους, κατανοούμε την εχθρότητα των μαζών προς την ατομικότητα. Μολαταύτα, αν είναι να σωθούμε, από αυτούς τους λίγους «γραφικούς» θα σωθούμε.

Δημοσιευμένο στον Τοίχο.