Τρύφων Λιώτας

O Isaak Cordal, γεννημένος το 1974 είναι Ισπανός καλλιτέχνης ο οποίος χρησιμοποιεί τη γλυπτική και τη φωτογραφία στο αστικό περιβάλλον. Ζει και εργάζεται σε Βρυξέλλες και Γαλικία. Τα θέματα που τον απασχολούν είναι η κοινωνική συμπεριφορά, η κλιματική αλλαγή, η γραφειοκρατία και η πολιτική ισχύς. Οι πιο διάσημες δουλειές του είναι το «Ταξίδι στη Ναντ», «Περιμένοντας την κλιματική αλλαγή», «Πολιτικοί συζητώντας την υπερθέρμανση του πλανήτη» και «Εκλείψεις τσιμέντου».

Σε μια συνέντευξή του το 2012 αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η ματιά μας είναι τόσο πολύ εστιασμένη στα όμορφα, μεγάλα πράγματα, ενώ η πόλη έχει επίσης περιοχές που έχουν τη δυναμική να είναι όμορφες ή ήταν όμορφες στο παρελθόν και τις οποίες παραβλέπουμε. Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον να ψάχνω για τέτοιες περιοχές και με μικρής κλίμακας παρεμβάσεις να διαμορφώνω μια διαφορετική ματιά πάνω στην συμπεριφορά μας ως κοινωνική μάζα».

Οι «Εκλείψεις τσιμέντου», η πιο γνωστή του δουλειά, αποτελείται από μικρά γλυπτά από τσιμέντο τα οποία τοποθετεί και φωτογραφίζει σε αστικά περιβάλλοντα. Τοποθετεί τα μικρά αυτά γλυπτά (15 εκ.) στις πιο περίεργες θέσεις: λεωφορεία, γωνίες σπιτιών, λούκια πολυκατοικιών. Λόγω του μικρού μεγέθους τους απαιτείται μεγάλη προσοχή για να μπορέσει κάποιος να τα ανακαλύψει. Έργα του έχει «αφήσει» σε διάφορες πόλεις όπως Βρυξέλες, Λονδίνο, Βερολίνο, Ζάγκρεμπ, Ναντ, Σαν Χοσέ, Μπαρτσελόνα, Βιέννη, Μάλμο, Παρίσι, Μιλάνο και Μπογκοτά. Πρόκειται για κριτικές ματιές πάνω στην ιδέα της προόδου, της ανθρώπινης δυστυχίας, της κλιματικής αλλαγής και της σταδιακής υποβάθμισης της ύπαρξής μας.

«Δεν τα αφήνω στο δρόμο για να τα πάρουν οι άνθρωποι», μας λέει σε μια άλλη συνέντευξή του. «Η τέχνη του δρόμου είναι για όλους και όχι για έναν άνθρωπο» αλλά είναι ρεαλιστής για την πιθανότητα της καταστροφής ή της κλοπής των έργων του: «Από τη στιγμή που η τέχνη γίνεται μέρος του δημόσιου χώρου, μια από τις πιθανότητες είναι ότι το έργο θα εξαφανιστεί. Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από τα έργα μου εξαφανίζονται πολύ γρήγορα. Οι κύριοι εξολοθρευτές είναι οι υπηρεσίες καθαρισμού».

Η μαγεία της τέχνης του οφείλεται σε διάφορους παράγοντες: είναι μικρά, τόσο κοινά, τόσο ευάλωτα, τοποθετημένα σε κοινούς ασήμαντους χώρους. Μικρά θνητά ανθρωπάκια με κουστούμια ή παλτά, όρθια ή καθισμένα συνήθως αναπαριστούν μια ανθρώπινη τραγωδία τόσο κοινή όσο και η σκόνη στους δρόμους. Αυτά τα μικρά ανθρωπάκια είμαστε εμείς. Εφήμεροι και ασήμαντοι που γινόμαστε ακόμα πιο μικροί από το μέγεθος της πόλης – σύμπαντος. Με μια λυπητερή σιωπή που αποτελεί μέρος της Κραυγής της ανθρώπινης καρδιάς, μπορούν να πουν τόσα πολλά. 

 Η σελίδα του στο facebook , περισσότερες φωτογραφίες στο flicr και στην προσωπική του σελίδα. Μπορείτε ακόμα να δείτε διάφορες εκθέσεις του σε μορφή βίντεο: «Το Σχολείο», «Εκλείψεις Τσιμέντου» καθώς και άλλες στο λογαριασμό του vimeo. 

 

Δημοσιεύτηκε στον Τοίχο

 

Τρύφων Λιώτας

Πολύς ντόρος για το τείχος του Τραμπ στο Μεξικό και τα κεκαλυμμένα τείχη μέσω διαταγμάτων απαγόρευσης εισόδου στη χώρα του, έχει γίνει τελευταία. Καθημερινά. Και φυσικά οι «ευαίσθητοι» πολίτες της Ευρώπης δεν μπορούν να ανεχτούν τόσο πολύ αυθαιρεσία και ρατσισμό. Και είναι καλό αυτό για την Ευρώπη γιατί έτσι μπορεί να ξεχάσει ότι πριν λίγο καιρό ύψωνε αυτή τα δικά της τείχη, ενώ καταπατούσε και συνθήκες που η ίδια είχε νομοθετήσει ώστε οι «ξένοι» να μένουν στις χώρες εισόδου, χώρες ως επί το πλείστον φτωχές και χωρίς τις απαιτούμενες υποδομές και τεχνογνωσία. Και θα πει κάποιος: εντάξει, γνωστά όλα αυτά. Σταμάτησαν εκεί όμως οι εταίροι μας; Ή μήπως σηκώνουν και άλλα αόρατα τείχη;

Η κατάσταση στην Ολλανδία

Η Ολλανδία είχε ένα αρκετά καλό σύστημα ένταξης - ενσωμάτωσης των νεοεισελθόντων προσφύγων και αιτούντων άσυλο πριν μερικά χρόνια. Το ξέρω γιατί αν και δεν ήταν απαραίτητο (ως μέλος της Ε.Ε) το παρακολούθησα ως ένα σημείο με σκοπό να μάθω τη γλώσσα αλλά και διάφορα ήθη και έθιμα καθώς και κανόνες συμπεριφοράς της χώρας που ήρθα να ζήσω αλλά και για να πάρω το πτυχίο της ολλανδικής γλώσσας.

Η ενσωμάτωση των ξένων ένα από τα λίγα ζητήματα όπου όλα τα πολιτικά κόμματα συμφωνούνε απόλυτα: Όλοι οι νεοεισελθόντες πρέπει να περάσουν ένα πρόγραμμα ένταξης ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν με τα λιγότερα δυνατά προβλήματα στην ολλανδική κοινωνία. Όμως πριν μερικά χρόνια τα πάντα άλλαξαν. Μια κυβέρνηση συνεργασίας (πάντα 3 κόμματα πλειοψηφίας κάνουν κυβέρνηση) αποφάσισε ότι δεν πρέπει να είναι η ένταξη αρμοδιότητα της κυβέρνησης και έτσι την ιδιωτικοποιήσαν. Μάλιστα ένας υπουργός που ανήκει στο κεντρώο κόμμα (αντίθετο φυσικά με τις πολλές ιδιωτικοποιήσεις) την εφάρμοσε.

Οι νέοι κανόνες ενσωμάτωσης στην ολλανδική κοινωνία

Καταρχήν ο υπεύθυνος για την ενσωμάτωση είναι ο ίδιος ο νεοεισελθών. Έχει 3 χρόνια στη διάθεση του να πάρει το πολυπόθητο πτυχίο. Πρέπει να εγγραφεί σε ένα από τα 191 ιδιωτικά σχολεία που δημιουργήθηκαν γι’ αυτό το σκοπό. Πρέπει να πληρώσει μόνος του τα έξοδα που ανέρχονται σε περίπου 10.000 ευρώ. Για την «βοήθεια» του η κυβέρνηση δημιούργησε ένα ειδικό σάιτ όπου μπορεί να βρει όλες τις πληροφορίες και επειδή οι περισσότεροι δεν έχουν πού την κεφαλήν κλίναι, πόσο δε να πληρώσουν αυτό το ποσό, έχει δημιουργήσει ένα τμήμα στο φοροεισπρακτικό της μηχανισμό το οποίο μπορεί να δανείσει ως 10.000 ευρώ γι’ αυτό το σκοπό. Και εδώ αρχίζει ο γολγοθάς του ξένου που πρέπει να ενσωματωθεί.

Tα ευτράπελα των νέων κανόνων

Το σάιτ στο ίντερνετ είναι στα ολλανδικά. Ναι, κάποιος θα βρει πληροφορίες για το πώς θα μάθει ολλανδικά ακούγοντας και διαβάζοντας ολλανδικά. Επίσης, θα πρέπει να αιτηθεί το δάνειο επίσης με ολλανδικά. Είναι σαν να ζητάς πληροφορίες για να μάθεις να σκαρφαλώνεις και το γραφείο πληροφοριών βρίσκεται στην κορυφή ενός βράχου…

Όμως η παράνοια δεν σταματά εδώ. Οι ερωτήσεις των αιτήσεων είναι κατά τέτοιο τρόπο διαμορφωμένες που αν καταφέρουν και τις απαντήσουν όχι μόνο πρέπει να τους δώσουν τιμής ένεκεν το πτυχίο ολλανδικής γλώσσας αλλά και μια δουλειά στην εφορία της χώρας. Αλλά ας υποθέσουμε ότι κάποιος τους βοηθάει και ξεπερνάνε αυτά τα «μικρά» εμπόδια και παίρνουν το δάνειο των 10.000 ευρώ. Αυτό φυσικά τους δένει χειροπόδαρα αφού τους μετατρέπει σε κανονικούς σκλάβους χωρίς το δικαίωμα πολλών επιλογών και απαιτήσεων στην αγορά εργασίας. Εξάλλου αυτό είναι και ένα είδος ασφαλιστικής δικλείδας για την κυβέρνηση αφού αν δεν μπορέσουν να το αποπληρώσουν θα αναγκαστούν να φύγουν χωρίς το δικαίωμα επανεισόδου στη χώρα.

Αλλά ας πούμε ότι τα κατάφεραν και τώρα λοιπόν πρέπει να βγουν στη ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς των ιδιωτικών σχολείων (υπενθυμίζω 191). Ένα εγγυημένο χρυσωρυχείο: Έχεις χιλιάδες πελάτες κάθε χρόνο οι οποίοι πρέπει υποχρεωτικά να φοιτήσουν, έχουν περίπου από 10.000 ευρώ για 3 χρόνια, δεν έχουν ιδέα τού τι γίνεται και φυσικά δεν γνωρίζουν τους νόμους και τη γλώσσα. Το απόλυτο κερδοφόρο επάγγελμα. Πρέπει τώρα να διαλέξουν κάποια σχολή ανάμεσα σε αυτές που για να σε δελεάσουν κάνουν προσφορές του τύπου: Δωρεάν φορητός ηλεκτρονικός υπολογιστής. Μόνο που δεν είναι δωρεάν αφού πληρώνεται με τα χρήματα που εσύ έχεις δανειστεί. Το θέατρο του παραλόγου δε σταματά εδώ αφού υπάρχει υπηρεσία (ιδιωτική εταιρεία) που ελέγχει αν οι σχολές πληρούν τις προϋποθέσεις καλής λειτουργίας. Μόνο που δεν έχει δικαίωμα να παραβρίσκεται στα μαθήματα…

Αν παρ’ όλα αυτά ο ξένος καταφέρει να φτάσει ως εδώ έχει ένα τελευταίο εμπόδιο: Το τελικό τεστ. Οι ερωτήσεις που βρίσκονται στη διάθεση του καθενός στο σάιτ που έχει δημιουργήσει η κυβέρνηση για λόγους διαφάνειας ή α.) δεν έχουν σχέση με τους σκοπούς της ένταξης – ενσωμάτωσης στην ολλανδική κοινωνία ή β.) ούτε οι ίδιοι οι Ολλανδοί να γνωρίζουν τη σωστή απάντηση ή γ.) δεν θα μπορούσε κανένας μας να γνωρίζει τη σωστή απάντηση λόγω ασάφειας στη διατύπωση. 

Τα αποτελέσματα και οι ευθύνες 

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω οι τελικοί επιτυχόντες (φιναλίστ!) έχουν μειωθεί στο ένα πέμπτο σε σχέση με την παλιά νομοθεσία ενώ η εισροή των ξένων παραμένει σταθερή. Από 25.000 οι επιτυχόντες έχουν πέσει στις 5.000. Θα περίμενε κανείς από μια κυβέρνηση με ευθιξία κάποιος να βγει μπροστά και αν όχι να παραδεχτεί την πλήρη αποτυχία, τουλάχιστον να ζητήσει συγνώμη. Αλλά αν κρίνουμε από την δήλωση του κυβερνητικού εκπρόσωπου μάλλον αυτό ήταν το σχέδιο εξαρχής: «Η αποτυχία δεν είναι της κυβέρνησης. Η υπευθυνότητα έχει ήδη δοθεί στους ξένους άρα είναι δικιά τους και η αποτυχία.» Ιδιοφυές! Σατυρική εκπομπή της ολλανδικής τηλεόρασης παραλληλίζει τη δήλωση με ένα ατύχημα με νεκρούς όπου ο οδηγός του λεωφορείου ήταν ένα παιδί. Και ποιος έδωσε το κλειδί του λεωφορείου στο παιδί; Εγώ, αλλά του είπα ότι αυτό είναι υπεύθυνο για ό,τι συμβεί… 

Ναι σωστά το υποθέσατε το παράλογο δεν σταματά ούτε εδώ. Το κεντρώο κόμμα προ των επικείμενων εκλογών διαφωνεί και λέει ότι το σύστημα πρέπει να αλλάξει. Μόνο που ο πρόεδρος του κόμματος που κατεβαίνει στις εκλογές είναι ο ίδιος ο υπουργός που εφάρμοσε το καινούργιο σύστημα… 

Δημοσιεύτηκε στον Τοίχο

Η ανάγκη, ο ρόλος και η εφαρμογή του ακτιβισμού στη σύγχρονη κοινωνία. 
 
Στο παρακάτω βίντεο (απόσπασμα από ντοκιμαντέρ του 2015) ο Ν. Chomsky σκιαγραφεί την ιστορία της εποχής μας. Με τη ματιά όχι ενός οραματιστή μιας τέλειας μελλοντικής ουτοπίας αλλά με τη ρεαλιστική ώριμη ματιά ενός ζοφερού μέλλοντος που φαίνεται ήδη στο παρόν. Είναι οφθαλμοφανές ότι βρισκόμαστε ήδη σε ένα κόσμο όπου οι ανθρώπινες αξίες εκλείπουν. Για παράδειγμα η αλληλεγγύη πεθαίνει ή εξασκείται από ΜΚΟ. Στη θέση της έχει μπει το κέρδος και η προσωπική ανέλιξη σε μια βαθιά νοσούσα κοινωνία γιατί αυτές οι αξίες είναι πάντα εις βάρος άλλων. Ο ομιλητής, διαισθανόμενος την ιερότητα της ιστορίας, το καθήκον για δικαιοσύνη, την απαίτηση για αξιοπρέπεια και ελευθερία καθώς και το δικαίωμα αν όχι στην ευτυχία τουλάχιστον σε μια ζωή με νόημα, θέλει να τα διεκδικήσει στο όνομα του μέλλοντος. Όχι το μέλλον σαν μια γενικότητα ή σαν κάτι αφηρημένο αλλά σαν το παρόν των παιδιών μας. 

Έχει μάθει από τα λάθη του παρελθόντος και παραδέχεται ότι δεν ξέρει τον τρόπο. Μάλιστα έχει καταλάβει ότι δεν υπάρχει καμία αυθεντία που να ξέρει τον τρόπο, απλούστατα γιατί κανένας δεν είναι τόσο έξυπνος. Οπότε αυτό που μένει είναι ο ακτιβισμός των πολλών άγνωστων - ασήμαντων ανθρώπων που προχωρώντας βήμα - βήμα, μερικές φορές προς τα πίσω ή σε λάθος κατεύθυνση, σαν ποτάμια αποτελούμενα από χωριστές προσωπικές επαναστάσεις, προσπαθούν να χυθούν στη θάλασσα της ζωής. Δεν ξέρουμε αλλά μαθαίνουμε λοιπόν. Πως; Κάνοντας τα προσωπικά μας πειράματα με τους ίδιους μας τους εαυτούς, όχι αφηρημένα ή θεωρητικά αλλά έμπρακτα.  Εξάλλου την πείρα την φτιάχνουν μόνο τα παθήματα και όχι οι επιτυχίες. 

 
gr chomsky from Iptamenos Ollandos on Vimeo.

 

Επιμέλεια: Τρύφων Λιώτας

Ο Θράσος Καστανάκης είναι ίσως η πιο αδικημένη μορφή των νεο-ελληνικών γραμμάτων. Σαράντα χρόνια μετά το θάνατο του, το έργο του παραμένει είτε εξαντλημένο είτε αδημοσίευτο.

Μετά την απελευθέρωση γύρισε στο Παρίσι, όπου κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ανέπτυξε πολιτική δράση υπέρ της Αριστεράς, συστήνοντας τη Δημοκρατική Ένωση Ελλήνων της Γαλλίας και καταγγέλλοντας τις διώξεις εναντίον των ομοϊδεατών του στην Ελλάδα, μέσω ομιλιών και δημοσιευμάτων σε αγγλικά και γαλλικά έντυπα.

Αν θέλουµε να έχουμε όλα τα δεδοµένα, τότε δεν θα πρέπει να αφήσουµε απέξω το βεβαρυμένο πολιτικό κλίµα: είναι η χρονική στιγμή ενός στρατιωτικού κινήµατος (φθινόπωρο 1935), µιας παλινόρθωσης της µοναρχίας και µιας δικτατορίας, ενώ στον ευρωπαϊκό ορίζοντα πυκνώνουν τα σύννεφα του ισπανικού εµφυλίου. Ταυτόχρονα, στο ίδιο διάστημα, εκδηλώνεται η πολιτική δράση του Καστανάκη στο Παρίσι (που θα την συνεχίσει και στον εµφύλιο), που αναστατώνει την Ελληνική Πρεσβεία, η οποία και διαµηνύει τα σχετικά στον γνωστό υπουργό του Μεταξά, τον Μανιαδάκη. Ταυτόχρονα, έχουµε και τα στοιχεία µιας έντασης των προσωπικών σχέσεων του Καστανάκη, υπό την επήρεια των ιδεολογικών διαφορών µε γνωστές προσωπικότητες της πνευµατικής Αθήνας (Άλκη Θρύλο, Σπύρο Μελά, αλλά και Θεοτοκά).

Η συνέντευξη του Καστανάκη στο περιοδικό Νεοελληνικά Γράµµατα είναι ιδιαιτέρως αποκαλυπτική. Η συνέντευξη µετατρέπεται σε αντιφασιστική κριτική, όπου καταγγέλλονται οι διώξεις εκπαιδευτικών (εννοώντας τους Γληνό και Βάρναλη) και προτείνεται η επείγουσα ανάγκη συσπείρωσης της ελληνικής µε την ευρωπαϊκή διανόηση εναντίον του φασισµού.

Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς την φιλοσοφία του «µετώπου» που υιοθετείται από την Γ΄ Διεθνή και την ευρωπαϊκή Αριστερά, εκείνη την εποχή. Η ένταξη και δράση του Καστανάκη µε την Αριστερά δεν θα ήταν δυνατόν παρά να επηρεάσει την πρόσληψη του έργου του. Και βέβαια, δεν είναι δύσκολο να το αντιληφθούμε αυτό για µια χώρα που πέρασε από βαθιά "αναµορφωτικά" προγράµµατα και Μακρονήσους κάθε είδους, πραγµατικές ή συµβολικές.

Έχει το χάρισμα να κρατά τον αναγνώστη του προσηλωμένο, κι όχι με ένα τρόπο. Βγάζει χαμόγελο και θλίψη, δείχνει το αδιέξοδο, αποκαλύπτει τις ματαιότητες, ζωγραφίζει τα πάθη. Μας δείχνει ότι ήξερε τη ζωή, ότι την παρατήρησε.

Αποφθέγματα και αποσπάσματα μέσα από τα έργα του:

«Η Ελλάδα είναι η χώρα που κατοικείται από οχτώ περίπου εκατομμύρια ορθόδοξους Μισέλληνες. Κουφούς, αλλά λάλους.»

"Θα δουλέψουμε Ματθαίο, όσο και να μας εμποδίζουν. Είναι μερικοί άνθρωποι τρελοί που δουλεύουν για την αντρειοσύνη της Πατρίδας τους και παίζουν κάθε στιγμή τη ζωή τους. Κατόπιν θα έρθουν οι φρόνιμοι και θα ωφεληθούνε. Δεν πειράζει. Εμείς δουλεύουμε για τους άλλους τρελούς που κι αυτοί θα έρθουνε μια μέρα, με τον κεραυνό της πίστης μέσα τους, και θα ανοίξουνε άλλους δρόμους γιατί τότες άλλη θα είναι η εποχή. Άλλοι τρελοί, σ’ άλλη εποχή, για άλλους σκοπούς. Έτσι, μέσα από τη μετριότητα και τους φρόνιμους, μέσα από την καθημερινή εξαθλίωση, υπάρχει μια συνοχή τρέλας που δημιουργεί τα μεγάλα έργα και σώζει τον άνθρωπο και τον στήνει πιο ψηλά. Μια δαιμόνια συνοχή τρέλας, Ματθαίο. 

Να δουλεύεις και ας σε εμποδίζουν οι φρόνιμοι, να δίνεις τα πάντα της ζωής σου για να γίνει πιο άξιος ο ταπεινωμένος, πιο λεύτερος ο διπλανός σου, να κυνηγήσεις την τύφλα και την απάτη, να φέρεις φως στον τόπο σου, ναι, ό,τι καλό έχεις μέσα σου να το ξοδέψεις χωρίς ποτέ, μα ποτέ, να περιμένεις αμοιβή! Η αμοιβή σου θα είναι που μια μέρα θα έρθουν οι άλλοι τρελοί να πολεμήσουν για τον λυτρωμό του αδικημένου και να σώσουν έτσι τ’ όνομα και την τιμή της Πατρίδας. Ντροπή στις Πατρίδες που τις πλακώνει η αδικία. Θα έρθουν οι τρελοί και θα πολεμήσουν. Χωρίς αμοιβή, χωρίς δόξα, ανώνυμοι. Οι μεγάλοι ήρωες, Ματθαίο, είναι ανώνυμοι".

"… με το θάρρος που φτιάνει η Μεσόγειο ανάμεσα σε φτωχούς και σ’ αφεντάδες", ή "…τους Λοντρέζους, τους Αμερικάνους, που έρχονταν εδώ χάμου, να αλλάξουν αέρα και ηθική".

"Τον άνθρωπο που γονατίζει τον σκιάζομαι πιότερο κι από τον εχτρό. Η πείνα δεν είναι ποτέ στων πεινασμένων τα στόματα. Του χορτάτου ανθρώπου το στόμα… Α! αυτό να το φοβάστε! Μπορεί να τη φάει και να τη χωνέψει ολόκληρη την ανθρωπότητα".

"Λίγο πολύ, οι καλλιτέχνες όλοι καταγίνονται με την τέχνη τους. Ελάχιστοι με την Τέχνη. Έτσι μιλάω με το Θεό μου αυτήν την ώρα… Κι εκείνος, θα μου πεις, τι λέει; Εκείνος αποκρίνεται, με τα πάντα, με την καθεμιά ομορφάδα του κόσμου μ’ απαντάει, με το φεγγάρι, με τη θάλασσα, ακόμα και με τη μακρινή σιωπή…"

"Μικροί άνθρωποι είναι εκείνοι που λένε βλακείες. Μεγάλοι άνθρωποι είναι εκείνοι που κάνουν βλακείες. Και πάντα στα φανερά".

"Κάποτε καλό να φοβάσαι τον ανόητο περισσότερο από τον ξυπνό".

"Έτσι είναι πάντα η νίκη ή ο χαμός σου, μισή πιθαμή απόσταση".

"Να χρησιμοποιείς τις ώρες της αργίας σου εις το να καταλαβαίνεις, εις το να εξηγείς, εις το να συμπεραίνεις".

"Σπανίως συναντώνται η ευφυία και η επιτυχία".

"Είναι αξεδιάλυτη η νύχτα κι αναπάντεχοι οι γκρεμνοί μέσα στον άνθρωπο. Αν καταλαβαίναμε ποτέ πού παραδέρνουμε, σε ποιο πέλαγο, αν αντικρίζαμε όχι τη μοίρα της ζωής μας αλλά τη μοίρα ενός εικοσιτετράωρου, το τι καταστροφές αυτό μπορεί να κατεβάσει…".

"Είχε μια αξιοζήλευτη θέση στην Τράπεζα Αθηνών, ήξερε περίφημα τέσσερις ξένες γλώσσες, κι ωστόσο, το παλιόπαιδο, αντί να μιλάει για τόσους και τόσους των ξένων λογοτεχνιών, προτιμούσε ν’ αναφέρει το Σολωμό, τον Ψυχάρη, τον Παλαμά ωσάν να υπήρχε λόγος εμείς οι Έλληνες να μιλάμε για τα δικά μας γράμματα".

"Η δραστηριότης μήτηρ πάντοτε της αμάθειας".

"Όλοι μας εμείς μια ράτσα, είμαστε, εμείς οι άνθρωποι που το κάθε τι το βγάζουμε από το αίμα μας, απ’ την παλαβομάρα του κορμιού μας. Ξεναντίας, ο Στέλιος, ο θείος του ο Χρυσόστομος, οι αφεντάδες κι οι όμορφες κυράδες που' ναι στην παρέα τους, άλλη ράτσα όλοι τους, αρχοντιλίκι, άλλες σκοτούρες, άλλοι καημοί. Εκεί ο νους κυβερνάει, μα ξέρω πως η καρδιά λείπει…"

"Όλοι οι άνθρωποι μια φορά κι έναν καιρό σταθήκανε παιδιά. Μα το ξεχνάμε, και για τούτο γίνονται τα τόσα κρίματα. Ξεχνάμε, και κάθε μέρα βουλιάζουμε μεσ’ στη μαυρίλα. Ωστόσο έρχεται ξαφνικά ο θάνατος, και σου ανοίγει τα συλλογικά, ο βλογημένος Θάνατος, φέγγει εμπρός σου και βλέπεις, και καταλαβαίνεις, και θυμάσαι… Στ’ άξαφνα σού αλλάζει την καρδιά από τη ρίζα της. […] Έτσι τα φέρνει ο θάνατος τα πράγματα. Οι εχθροί γίνονται οι πιο δικοί μας, με το θάνατο αρχίζει μια άλλη οικογένεια, άλλα συγγενολόγια… Η ζωή γκρεμνά και ρημάζι, μα έρχεται ο θάνατος, Φρόσω, και να που χτίζει πάλι μέσα μας".

"Να τη μετράς σαν ασυχώρετη αμαρτία σου την ώρα όπου έτυχε και πίκρανες ένα σου φίλο".

"Δεν είμαι από κείνους που λένε “ξέρω”, αλλά από κείνους που λένε “μαθαίνω”."  

"Ο πιο ζημιωμένος είναι πάντα εκείνος που μιλάει πολύ".

"Την πείρα τη φτιάνουν μόνο τα παθήματα, ποτέ οι επιτυχίες".

"Τον άνθρωπο που δεν αγαπά τίποτα της ζωής, να τον τρέμεις!"

"Άνθρωπος που κάνει κακό στον εχτρό του από συφέρο, το ίδιο εύκολα μπορεί να το κάμει κι ενάντια στο φίλο του".

'Άμα δεις τον κλέφτη καταλαβαίνεις τι αξίζουν τα λεφτά σου και τα χαίρεσαι. Άμα δείς τον γιατρό, δηλαδή τον θάνατο, καταλαβαίνεις τι αξίζει η ζωή σου και την γλεντάς. Κι άμα την γλεντάς γίνεσαι πάντα νεώτερος. Δεν έχουμε την ηλικία της σάρκας μας, αλλά την ηλικία του κεφιού μας".

"Το ψέμα είναι η αλήθεια που μας επιτρέπεται να τη λέμε κι εμπρός στους άλλους".      

"Όλα τιμωρούνται σε τούτον εδώ τον κόσμο. Ακόμη κι αυτή η κακία τιμωρείται κάποτε τόσο αυστηρά όσο κι η αρετή". 

"Πολιτισμένοι λαοί είναι εκείνοι που σκούριασαν τόσο, ώστε δε θυμίζουν πια τίποτε από τα πρώτα μέταλλα που τους έφτιασαν".  

"Πρόοδος είναι η εξοικείωσή μας με το προπατορικό αμάρτημα. Και με τα τόσα άλλα που ακολούθησαν. Κι η συνεχής ανακάλυψη καινούριων".  

"Ξέρω πως τα γράμματα δε δίνουνε ψωμί. Για καλή μου τύχη ποτέ το ψωμί δε μου άρεζε".

Από τρίτους:

Η Λιλή Ιακωβίδη θυμάται μια βόλτα με τον Καστανάκη στην ψαραγορά της Αντίμπ: "Είχε κρεμάσει στον ώμο του ένα μεγάλο ντορβά για τα ψώνια και με οδηγούσε προς την Κεντρική Αγορά. Εκεί του άρεσε να παίρνει το πρώτο πρωινό του ρόφημα, το γαλλικό κοκκινέλι. Η χαρά, που ήτανε ζωγραφισμένη σ’ όλο του το πρόσωπο (όταν τον περικύκλωναν οι φίλοι του της Κεντρικής Αγοράς: χασάπηδες, μανάβηδες, μπακάληδες και όλων των λογιών οι μικροπωλητάδες) κορυφώνονταν όταν τους άκουγε να τον προσφωνούν: Κύριε Καθηγητά. Τους αγκάλιαζε τότε μ’ εκείνη τη ματιά που πλάταινε, που ξεχειλούσε από στοργή και αγάπη. Και ο καθένας χώρια και όλοι μαζί κάτι είχαν να τον ρωτήσουν και για κάτι να τον συμβουλευτούνε. Ο ένας του σιγοκουβέντιαζε για τις απιστίες της γυναίκας του, που είχε φτάσει πια στην απόφαση να την χωρίσει. Ο άλλος για το συνέταιρό του, που τον είχε πιάσει σκαστό να τόνε κλέβει. Ένας τρίτος (χαρούμενος αυτός) του' λεγε πως ήρθε πια η ώρα να βάλει στεφάνι στην ερωμένη του. Κι όχι τόσο γι’ αυτήν όσο για το αγοράκι του, το εξώγαμο, που μαύριζε η καρδιά του σαν άκουγε να το φωνάζουνε μπάσταρδο. Κι όλη η δυσκολία του στην περίπτωσή του ήταν που αυτή (η ερωμένη του) αρνιότανε το στεφάνι. Και ζητούσε, τώρα απ’ τον κ. Καθηγητή να τόνε συμβουλέψει πώς και καλά θα τήνε πείσει… Και ο κ. Καθηγητής άκουγε. Άκουγε (με το ποτήρι του που το φρόντιζαν να' ναι πάντα γεμάτο) μ' ανυπόκριτο ενδιαφέρον  ολονών τις εκμυστηρεύσεις και προσπαθούσε να βρει τις πιο κατάλληλες λύσεις και να δώσει τις πιο αποτελεσματικές συμβουλές για τα προβλήματα που τους καίγανε. 

Σ’ αυτή την εικόνα που βλέπεις, γύρισε και μου είπε: "Υπάρχει «αλήθεια ζωής» που πολύ μ' ενδιαφέρει. Αυτοί οι απλοί άνθρωποι είναι πολύ πιο ανθρώπινοι. Με τα προτερήματά τους και πιο πολύ με τα ελαττώματά τους, που δεν προσπαθούν να τα καλύψουν. Και όπως καταλαβαίνεις, εμένα μ’ ενδιαφέρουν περισσότερο τα ελαττώματα των ανθρώπων".

Δημοσιεύτηκε ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ

Τμήμα του πίνακα του Hendrik ter Bruggen - Δημόκριτος (1628)

«Σκοτώνουμε με το γέλιο, όχι με την οργή»

- Φ. Νίτσε

Σύμφωνα με τον Α. Μπεργκσόν[1] υπάρχουν τρεις βασικές παρατηρήσεις που μας δείχνουν λιγότερο το κωμικό αυτό καθ' εαυτό απ' όσο τη θέση όπου πρέπει να το αναζητήσουμε. 

Η πρώτη είναι ότι δεν υπάρχει κωμικό έξω απ' ότι είναι γνήσια ανθρώπινο. Πράγματι, ένα τοπίο δεν μπορεί να είναι γελοίο.  Ή μπορεί να γελάσουμε με ένα ζώο αλλά μόνο επειδή θα διακρίνουμε σε αυτό κάποια ανθρώπινη στάση ή έκφραση. Το ίδιο ισχύει και με τα αντικείμενα. Ο ορισμός του ανθρώπου ως «το ζώο που ξέρει να γελάει» θα μπορούσε κάλλιστα να αντικατασταθεί με τον ορισμό του ως «το ζώο που προκαλεί το γέλιο». Τον ίδιο ακριβώς ορισμό δίνει και ο Δημόκριτος στην απολογία του για το γέλιο του στον Ιπποκράτη την οποία θα παραθέσω εν είδει επιλόγου.

 

Η δεύτερη παρατήρηση είναι μάλλον ένα «σύμπτωμα»: η αναισθησία που συνοδεύει συνήθως το γέλιο. Ο μεγαλύτερος εχθρός του γέλιου είναι η συγκίνηση. Για να μπορέσουμε να γελάσουμε με ένα άτομο που μας εμπνέει τον οίκτο ή μας προκαλεί τη στοργή θα πρέπει να αποσιωπήσουμε τον οίκτο ή να ξεχάσουμε τη στοργή. Αν για ό,τι λέγεται ή γίνεται ενδιαφερόμαστε έντονα, αν ενεργούμε με την φαντασία μας, μαζί με αυτούς που ενεργούν, αν νιώθουμε μαζί με αυτούς που νιώθουν, κοινώς αν συμπάσχουμε και συμπαθούμε τότε και τα πιο ανάλαφρα αντικείμενα παίρνουν ειδικό βάρος και χρωματίζονται αυστηρά. Μόλις αποσπαστούμε, βάλουμε μια απόσταση ανάμεσα σε εμάς και το αντικείμενο παρατήρησης, μόλις δηλαδή παρευρεθούμε στη ζωή ως αδιάφοροι θεατές, τότε πολλά δράματα θα μετατραπούν σε κωμωδία. Το κωμικό απαιτεί λοιπόν, για να προκαλέσει όλη την εντύπωσή του, κάτι σαν στιγμιαία αναισθησία της καρδιάς. Απευθύνεται στην καθαρή νοημοσύνη. 

Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ως καλύτερο παράδειγμα τον Αρκά και το γεγονός ότι πολλοί όχι μόνο δεν γέλασαν στα πολιτικά του σχόλια αλλά τον χαρακτήρισαν και δεξιό. Πως να γελάσεις με κάτι που το θεωρείς την μεγαλύτερη ελπίδα σου; Πως να γελάσεις με κάτι το οποίο συμπαθείς; Όποιος περιγελά το κόμμα της καρδιάς σου είναι εχθρός και σίγουρα ανήκει στην αντίπαλη παράταξη. Μικρόνους ζώο λοιπόν ο άνθρωπος που τρέφει συμπάθειες και εντελώς ηλίθιο αν αυτές οι συμπάθειες αφορούν κόμματα. 

Η τρίτη παρατήρηση είναι ότι αυτή η νοημοσύνη πρέπει να παραμείνει σε επαφή με άλλες νοημοσύνες. Δε θα γευόμασταν το κωμικό αν αισθανόμασταν απομονωμένοι. Σε όλους μας έχει τύχει σε ένα τρένο να ακούσουμε μια παρέα να διηγείται κωμικές ιστορίες και να γελάνε με την καρδιά τους. Θα γελούσαμε και εμείς αν αποτελούσαμε μέρος της συντροφιάς. Μα καθώς δεν ήμασταν, δεν είχαμε καμιά όρεξη να γελάσουμε. Το γέλιο, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, κρύβει μια υστεροβουλία συμφωνίας, θα λέγαμε σχεδόν συνενοχή, με άλλους που γελούν, πραγματικούς ή φανταστικούς. Αυτοί οι φανταστικοί συν-γελαστές είναι υπεύθυνοι για τις υποψίες που εγείρονται όταν το γέλιο προέρχεται από έναν μεμονωμένο άνθρωπο. Ο Δημόκριτος που γελά μόνος του εγείρει την ανησυχία στους κατοίκους των Αβδήρων ότι είναι άρρωστος (τρελάθηκε) και καλούν τον Ιπποκράτη να τον θεραπεύσει όπως θα δούμε στο παρακάτω κείμενο. 

Ο φυσικός χώρος του γέλιου είναι η κοινωνία και η χρήσιμη λειτουργία του βρίσκεται εκεί μέσα: πρόκειται για λειτουργία κοινωνική. Το γέλιο οφείλει να έχει κοινωνική σημασία και αποτελεί το καλύτερο μέσο για την καταπολέμηση άδικων και αντικοινωνικών συμπεριφορών. Αυτό το είχε καταλάβει πολύ καλά ο Adanas Mockus πρώην καθηγητής φιλοσοφίας του πανεπιστημίου της Μπογκοτά και μετέπειτα δήμαρχος της (1993). Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε για να τιμωρήσει την παραβατικότητα στου δρόμους της Μπογκοτά ήταν να προσλάβει μίμους που θα κορόιδευαν όποιον παραβίαζε κανόνες οδικής συμπεριφοράς: σαν από θαύμα, αυτό που δεν είχαν καταφέρει τα πρόστιμα, το κατάφερε η χλεύη και το γέλιο των άλλων πολιτών που αυτή προκαλούσε [2]. 'Ίσως έτσι προσπαθούσε και ο Δημόκριτος να θεραπεύσει τους συμπολίτες του στην ιστορία που ακολουθεί. [3]

Ιπποκράτης: Λέγε στο όνομα των Θεών, μήπως λοιπόν όλος ο κόσμος νοσεί χωρίς να το αντιλαμβάνεται και δε μπορεί να ζητήσει από πουθενά βοήθεια για θεραπεία, γιατί τι θα υπήρχε πέρα από αυτόν;

Δημόκριτος: Υπάρχουν άπειροι κόσμοι Ιπποκράτη και μη παίρνεις για τόσο λίγη και μικρή τη φύση που έχει τόσο πλούτο.

Ιπποκράτης: Αλλά αυτά Δημόκριτε, θα τα διδάξεις άλλη στιγμή πιο κατάλληλη, γιατί τώρα φοβάμαι μήπως και για το άπειρο ακόμη συζητώντας αρχίσεις να γελάς. Τώρα όμως ξέρε πως θα δώσεις λόγο στον κόσμο για το γέλιο σου.

Εκείνος τότε με κοίταξε έντονα και είπε:

«Εσύ νομίζεις πως δύο είναι οι αιτίες του γέλιου μου, τα καλά και τα άσχημα. Εγώ όμως γελώ με ένα μόνο, τον άνθρωπο, τον γεμάτο ανοησία, κενό από οτιδήποτε σωστό, που όλα του τα σχέδια μοιάζουν με του μικρού παιδιού και που υποφέρει τους αβάσταχτους μόχθους χωρίς να υπάρχει καμιά ωφέλεια.

Τον άνθρωπο που χωρίς να γνωρίζει μέτρο στην επιθυμία του πορεύεται ως τα πέρατα της γης και τα έγκατά της που δεν έχουν όρια, λιώνοντας το ασήμι και το χρυσάφι που ποτέ δεν σταματά να αποκτά, πάντα κάνοντας θόρυβο για περισσότερα για να μην πέσει σε λιγότερα και δεν ντρέπεται να ονομάζεται ευτυχισμένος, ενώ σκάβει στα βάθη της γης χρησιμοποιώντας αλυσοδεμένα χέρια, ανθρώπων από τους οποίους σε άλλους υποχωρεί η γη και τους πλακώνει και άλλους ο καταναγκασμός αυτός τους κρατάει χρόνια σε αυτή την κόλαση σαν να ήταν η πατρίδα τους, μαζεύοντας ασήμι και χρυσό, ψάχνοντας ίχνη της σκόνης και ψήγματα, σηκώνοντας εδώ κι εκεί σωρούς από άμμο, ανοίγοντας τις φλέβες της γης, σπάζοντας τους σβώλους και το χώμα για την απόκτηση περιουσίας, κάνοντας τη μητέρα γη εχθρική και άλλοτε θαυμάζοντάς την κι άλλοτε καταπατώντας την, ενώ αυτή είναι πάντοτε η ίδια.

Πόσο γέλιο προκαλεί την επίμοχθη και κρυφή γη να αγαπούν και να υβρίζουν τη φανερή. Άλλοι αγοράζουν σκυλιά, άλλοι άλογα κι άλλοι βάζοντας σύνορα σε μια μεγάλη περιοχή την ονομάζουν ιδιωτική τους περιουσία. Άλλοι πάλι που θέλουν να έχουν στην κατοχή τους μεγάλη έκταση, δεν το μπορούν μόνοι τους. Τότε σπεύδουν να παντρευτούν γυναίκες που ύστερα από λίγο καιρό τις διώχνουν, τις αγαπούν, τις μισούν, κάνουν παιδιά επειδή τα θέλουν κι ύστερα τα διώχνουν τελείως.

Τι είναι αυτή η κενή από περιεχόμενο και αλόγιστη βιασύνη που σε τίποτα δεν διαφέρει από τη μανία;

Πολεμούν τους ομοφύλους τους και δεν επιθυμούν την ησυχία. Στήνουν ενέδρες στους βασιλιάδες, διαπράττουν φόνους, σκάβουν τη γη ζητώντας ασήμι κι όταν το βρουν θέλουν να αγοράσουν γη κι όταν αγοράσουν τη γη πουλούν τους καρπούς της και πουλώντας τους καρπούς της πάλι παίρνουν ασήμι. Πώς βρίσκονται συνέχεια σε μεταβολή, πώς μεταβάλλουν συνέχεια την κατάστασή τους.

Όταν δεν έχουν περιουσία, ποθούν να την αποκτήσουν, όταν την έχουν την κρύβουν, την εξαφανίζουν. Κοροϊδεύω εκείνους που τους συμβαίνουν ατυχίες, γελάω ακόμη περισσότερο με εκείνους που είναι δυστυχισμένοι, γιατί έχουν παραβεί τους νόμους της αλήθειας, φιλονικώντας με έχθρα μεταξύ τους, μαλώνοντας με τ’ αδέρφια τους, τα παιδιά τους, τους συμπολίτες τους, κι όλα τούτα τα κάνουν για ν’ αποκτήσουν πράγματα που κανείς όταν πεθάνει δεν τα εξουσιάζει.

Σκοτώνουν ο ένας τον άλλον, δεν σέβονται τους νόμους, αδιαφορούν για τη δύσκολη κατάσταση των φίλων και της πατρίδας τους, πλουτίζουν με πράγματα ανάξια που δεν έχουν ψυχή, δίνουν όλη την περιουσία τους για να αγοράσουν ανδριάντες, γιατί τους φαίνεται πως τα αγάλματα μιλούν, αλλά τους ανθρώπους που μιλούν λέγοντας την αλήθεια τους μισούν. Ζητούν ότι τους είναι δύσκολο, γιατί όταν κατοικούν στη στεριά ποθούν τη θάλασσα κι όταν μένουν σε νησί ποθούν την ηπειρωτική χώρα κι όλα τα διαστρέφουν με βάση τη δική τους επιθυμία. Φαίνονται πως επαινούν την ανδρεία στον πόλεμο, αλλά κάθε μέρα νικιούνται από την ακολασία, τη φιλαργυρία κι όλα τα άλλα πάθη από τα οποία πάσχουν.

Τώρα, όμως, καθώς χάνουν το μυαλό τους και γεμίζουν αλαζονεία για όσα υπάρχουν στη ζωή, σαν αυτά να ήταν πάντα σταθερά, χωρίς να περνά από τον νου τους πόσο άτακτη είναι η πορεία των πραγμάτων, είναι δύσκολο να διδαχτούν. Γιατί θα αρκούσε για να τους φρονηματίσει η μεταβολή των πάντων, που κάνοντας απότομη στροφή μας επιτίθεται και επινοεί κάθε είδους αιφνιδιαστική τροχηλασία.

Αυτοί, όμως, σαν να βάδιζαν σε σταθερό και σίγουρο δρόμο, ξεχνούν τις συμφορές που τους βρίσκουν συνεχώς και με διάφορους τρόπους επιθυμούν αυτά που φέρνουν λύπη, επιζητούν εκείνα που τους βλάπτουν και ρίχνονται σε μεγάλες συμφορές.

 «Σε τι διαφέρει αυτή η κενή και αλόγιστη σπουδή από την τρέλα;» ρωτάει ο Δημόκριτος τον Ιπποκράτη, προτείνοντάς του ένα επικίνδυνο πνευματικό πείραμα. Σκέψου, του λέει, να είχαμε τη δυνατότητα να ξεσκεπάσουμε όλα τα σπίτια και να μπορούσαμε να δούμε, χωρίς κανένα εμπόδιο, τι γίνεται στο εσωτερικό τους. Θα βλέπαμε άλλους να κλαίνε κι άλλους να γελούν· άλλους να τρώνε κι άλλους να πεινούν. Άλλους να βασανίζουν τους οικείους των, άλλους να παρασκευάζουν δηλητήρια κι άλλους να μηχανεύονται κατηγορίες εναντίον των φίλων τους. Άλλοι συλλέγουν έπιπλα, άλλοι αγάλματα κι άλλοι πίνακες: ο καθένας με την τρέλα του. Αλλά όλοι είναι παράφρονες από ματαιοδοξία: «Θερσίται δ' εισί του βίου πάντες»[4].

Γιατί λοιπόν, Ιπποκράτη, μέμφθηκες το γέλιο μου; Γιατί κανένας δεν γελά με τη δική του ανοησία, αλλά καθένας κοροϊδεύει την ανοησία του άλλου. Το γέλιο μου κατακρίνει την απερισκεψία των ανθρώπων, το ότι δεν έχουν ούτε μάτια, ούτε αυτιά.»

Φεύγοντας, έφτασα τους Αβδηρίτες που με περίμεναν στον λόφο απ’ όπου παρακολουθούσαν και τους είπα: Μεγάλη χάρη σας χρωστώ για την πρόσκλησή σας- γιατί είδα τον Δημόκριτο, τον σοφότατο, που διερεύνησε και κατάλαβε την πραγματικότητα της ανθρώπινης φύσης, τον μόνο που έχει τη δύναμη να σωφρονίσει τους ανθρώπους. [5]

___________________________

[1] Το γέλιο (δοκίμιο για τη σημασία του κωμικού). Εκδόσεις Γερ. Αναγνωστίδης.

[2] Για τον Adanas Mockus και το κοινωνιολογικό του πείραμα πάνω σε 6 εκατομμύρια ανθρώπους μπορείτε να διαβάσετε εδώ (ελληνικά) και εδώ (αγγλικά).

[3] Η ιστορία αυτή είναι η 14η επιστολή (προς Δαμάγητο) που αποδίδεται στον Ιπποκράτη αλλά στην πραγματικότητα χρονολογείται τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Από τις επιστολές του Ψευδο -  Ιπποκράτη, εκδόσεις Άγρα. 

[4] Μτφ.: Είναι Θερσίτες της ζωής. Ο Θερσίτης ήταν στρατιώτης μη αριστοκρατικής καταγωγής που αντιμίλησε στον Αγαμέμνονα και χτυπήθηκε από τον Οδυσσέα. Η φράση έγινε παροιμιώδης και εκφράζει αυτόν που δεν γνωρίζει τη θέση του. Το επεισόδιο είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον όχι μόνο για την επίδειξη εξουσίας αλλά και την επίδραση που έχει η δύναμή της για το θέμα μας: ενώ κατά βάθος ο Θερσίτης εκφράζει όλους τους ανώνυμους στρατιώτες αυτοί στο τέλος γελούν με το πάθημά του. Το παράδοξο οφείλεται στο γεγονός ότι η συμπεριφορά του Θερσίτη δεν ελέγχεται για την ειλικρίνειά της αλλά για την αντικοινωνικότητά της σε σχέση με την δεδομένη για την εποχή ιεραρχία.

[5] Απαλλοτριωμένο από το Αντικλείδι και Δικαιόπολις.

του Τρύφωνα Λιώτα

Ορισμός σλόγκαν: σύντομη φράση σε διαφήμιση ή πολιτική προπαγάνδα, διατυπωμένη έτσι ώστε να τραβά την προσοχή και να αποτυπώνεται εύκολα στη μνήμη του κοινού που στοχεύει. 

Ήδη από τον ορισμό μπορούμε να απομονώσουμε κάποια σημαντικά στοιχεία: κοινό, προσοχή, μνήμη και προπαγάνδα. Το σλόγκαν λοιπόν απευθύνεται σε μια μάζα ανθρώπων, της οποίας θέλει να τραβήξει την προσοχή για να αποτυπώσει κάτι που απομνημονεύεται εύκολα στη μνήμη της και με το οποίο θέλει να προπαγανδίσει. 

Στην εποχή της καταιγιστικής πληροφόρησης που ζούμε το σλόγκαν αποτελεί τον πιο εύκολο τρόπο για προπαγάνδα και χειραγώγηση των μαζών. Το χρησιμοποιούμε όλοι μας πλέον και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ειδικά σε αυτά που υπάρχει ο περιορισμός χαρακτήρων και το μήνυμα είναι σύντομο. Όμως η δύναμή του μετριέται από το κοινό στο οποίο καταφέρνει να φτάσει και συνεπώς να επηρεάσει. Όπως καταλαβαίνετε όσο πιο μεγάλο το κοινό τόσο πιο μεγάλη η δύναμη του. Φυσικά πρέπει και το κοινό να μην μπορεί να διαβάσει πέρα από τις λέξεις και να είναι πειθήνιο και υπάκουο λειτουργώντας και αυτό με τη σειρά του σαν μέσο διαφήμισης πιστεύοντας και επαναλαμβάνοντας το σλόγκαν όπου βρεθεί και όπου σταθεί.

(ένα ειλικρινές σλόγκαν)

Το σλόγκαν συνήθως αποτελείται από ένα επίθετο και ένα ουσιαστικό μαζί με ένα ρήμα. Το επίθετο προσδίδει στο ουσιαστικό μια "καλή" ιδιότητα, ενώ το ρήμα μας προτρέπει στη κίνηση - δράση προς αυτό που στοχεύει αυτός που το δημιουργεί. Φυσικά υπάρχει μια ολόκληρη επιστήμη πίσω από τη δημιουργία του που μετρά τάσεις, αντιδράσεις, συναισθήματα του κοινού και όπου τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του. Και δεν αφήνεται τίποτα στην τύχη γιατί ο στόχος παραμένει πάντα ο ίδιος: η προπαγάνδα. Στην ουσία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα (συνήθως παρουσιάζοντας μια μονοδιάστατη άποψη λόγω του σύντομου χαρακτήρα του) με συνέπεια να οδηγεί σε μαζικές κοινές συμπεριφορές (που χαρακτηρίζουν την κοινωνία των "ζόμπι" που έχουμε καταντήσει). Είτε πρόκειται για διαφήμιση, είτε για πολιτικό σλόγκαν κάποιος προσπαθεί να μας πείσει για κάτι το οποίο δεν ισχύει. Αυτό και μόνο λογικά θα έπρεπε να προειδοποιεί τον δέκτη στο να είναι πιο προσεκτικός στο να πιστέψει το μήνυμα αλλά εδώ λειτουργεί η επανάληψη και η εύκολη απομνημόνευση, η μειωμένη αντίληψη και γνώση του δέκτη καθώς και μερικές φορές κάποια στοιχεία που το κάνουν συνήθως χιουμοριστικό, ώστε να μειώνονται οι άμυνες με την χαλάρωση που προκαλεί το "αστείο". Βέβαια το αστείο είναι άλλο στην προκειμένη: σε πρώτο επίπεδο το γεγονός ότι δεν υπάρχει ειλικρινές σλόγκαν και σε ένα βαθύτερο ότι το σλόγκαν είναι κάτι στατικό που μιλάει για τη ζωή λες και αυτή είναι κάτι στατικό (σημειωτέον ότι αυτό το τελευταίο είναι ένας ορισμός του κωμικού σύμφωνα με τον Ανρί Μπεργκσόν - "Το γέλιο").

Ας δούμε μερικά παραδείγματα: 

- "Σώστε τη γη.": Το κωμικό; Ποιος είσαι εσύ που θα σώσεις τη γη; είναι σα να λες το μυρμήγκι: σώσε το δάσος. Η γη δεν χρειάζεται τη βοήθεια από πλασματάκια που βρίσκονται διαρκώς στο έλεός της. Μια μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου, ένας μετεωρίτης, ένας μεγάλος σεισμός μαζί με ένα παλιρροϊκό κύμα, ένας ανθεκτικός ιός και ο κύριος υπαίτιος της καταστροφής της γης έχει βγει από τη μέση. 

- Το νούμερο ένα άχρηστο ποτό στη γη χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό όσων αναφέραμε πιο πάνω: "Πιες κόκα κόλα και απόλαυσε, Η κόκα κόλα αναζωογονεί και διατηρεί, Απόλαυσε ζωή, Η ζωή έχει ωραία γεύση, Άνοιξε την ευτυχία" (Drink Coca-Cola and enjoy it, Coca-Cola revives and sustains, Enjoy life, Life tastes good, Open Happiness) είναι μερικά από τα σλόγκαν στο πέρασμα των χρόνων. Ρήματα: Πιες, απόλαυσε, αναζωογονώ, διατηρώ, άνοιξε. Επίθετα: ωραία Ουσιαστικά: Ευτυχία. Όσο για το κωμικό από που να πρωταρχίσεις; Ότι η ευτυχία είναι η κόκα κόλα; ότι η ζωή είναι ωραία επειδή μπορείς να πιεις κόκα κόλα; ότι αναζωογονεί και διατηρεί όταν όλοι ξέρουμε ότι άνθρωποι δεν έχουν να πιουν νερό σε περιοχές του πλανήτη εξαιτίας της δράσης αυτής της εταιρίας; όταν η ζάχαρη, το ανθρακικό σου καταστρέφουν την υγεία και τα δόντια ενώ τα συντηρητικά το μόνο που διατηρούν είναι το σώμα σου ανέπαφο στο τάφο; ότι η γεύση της ζωής συγκρίνεται με αυτήν του αναψυκτικού; Θα μου πείτε γνωστά όλα αυτά. Τότε τι, αν όχι η δύναμη του σλόγκαν, κάνει το αναψυκτικό αυτό να έχει τις μεγαλύτερες πωλήσεις σε όλη τη γη όταν -όπως έλεγε ένας γνωστός- δεν είναι παρά μια "αμερικάνικη πουστιά"; Δεν είναι τυχαίο που ο Τζίμης Πανούσης έλεγε ότι άκουγε το διαβολάκι να του λέει μέσα στο σουπερμάρκετ: "πάρε κόκα κόλα, πάρε κόκα κόλα."

- Πολιτικά σλόγκαν δε θα αναφέρω γιατί θα το ρίξουμε στην πλάκα και δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτού του άρθρου. Απλά σκεφτείτε πόσα απ' αυτά έπαψαν να ισχύουν και φανέρωσαν το ψέμα τους την επομένη των εκλογών. 

Θα κλείσω με την επίσημη ετυμολογία της λέξης από το εκπληκτικό βιβλίο του Ελία Κανέτι "Μάζα και εξουσία".

Μερικοί λαοί φαντάζονται τους νεκρούς τους, ή έναν ορισμένο αριθμό απ' αυτούς, σαν πολεμικό στράτευμα. Οι Κέλτες των σκωτσέζικων υψιπέδων έχουν μια ιδιαίτερη λέξη για την στρατιά των νεκρών: Sluagh. Αυτή η λέξη αποδίδεται στα αγγλικά ως "spirit-multitude", δηλαδή ποικιλία πνευμάτων. Το στράτευμα των πνευμάτων πετάει σε μεγάλα σύννεφα πέρα δώθε - όπως τα ψαρόνια πάνω από τη γη. Με τα αλάθητα δηλητηριασμένα βέλη τους σκοτώνουν τις γάτες, τους σκύλους, τα πρόβατα και τα μοσχάρια των ανθρώπων. Δίνουν μάχες στον ουρανό, όπως οι άνθρωποι στη γη. Τις διαυγείς παγερές νύχτες μπορεί κανείς να τους ακούσει και να τους δει, πως τα στρατεύματά τους επιτίθενται το ένα ενάντια στο άλλο και αποσύρονται, αποσύρονται και επιτίθενται ξανά. Μετά από κάθε μάχη το αίμα τους χρωματίζει κόκκινα τα βράχια και τις πέτρες. Η λέξη ghairm σημαίνει "κραυγή - ιαχή", και το sluagh - ghairm ήταν η πολεμική ιαχή των νεκρών. Από αυτές τις λέξεις βγήκε αργότερα η λέξη "σλόγκαν": ο χαρακτηρισμός των πολεμικών ιαχών των δικών μας, σύγχρονων μαζών προέρχεται από τα στρατεύματα των νεκρών του Χάιλαντ.

Στον Τοίχο

 

του Τρύφωνα Λιώτα

 

Υπάρχει στην ελληνική κοινωνία ένα μεγαλύτερο πρόβλημα από το πρόβλημα της τωρινής κακής διακυβέρνησης. Είναι το πρόβλημα ότι αυτή αρέσκεται να αυτοαποκαλείται αριστερή. Υπό άλλες συνθήκες ίσως αυτό να μην αποτελούσε πρόβλημα, ειδικά στη χώρα του «είσαι ότι δηλώσεις». Όμως οι συνθήκες στις οποίες βρίσκεται η Ελλάδα αυτού του είδους οι χαρακτηρισμοί έχουν πολλές αρνητικές επιπτώσεις. Κατ’ αρχάς αλλοιώνουν την έννοια της λέξης αριστερός.

 

Η αλλοίωση των εννοιών των λέξεων οφείλεται στο ψεύδος και τείνω να πιστεύω ότι αυτό το φαινόμενο, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, οφείλεται στην πολιτική και στη θρησκεία. Διότι αυτές οι δύο είναι οι εξουσίες που ψεύδονται περισσότερο από κάθε άλλη με σκοπό φυσικά να κρατήσουν τα κεκτημένα τους στην εξουσία. Νεολογισμοί ή παλιές έννοιες διαστρεβλωμένες ξεπηδάνε κάθε λίγο και λιγάκι σαν τους λαγούς μέσα από τα καπέλα των ταχυδακτυλουργών – πολιτικών για να δικαιολογήσουν κυρίως καταστάσεις ή γεγονότα ως επί το πλείστων αδικαιολόγητα. 

 

Σε ανθρώπους που έχουν εντρυφήσει στις λέξεις και στις έννοιες με διάβασμα και προσωπική σκέψη, δηλαδή με ιδρώτα και κόπο, αυτή η χρήση τους μοιάζει πάρα πολύ με τα τούβλα που πετάνε οι αμόρφωτοι. Δεν υπάρχει περίπτωση αυτή η κατηγορία ανθρώπων να παραπλανηθεί και να μην καταλάβει τα βαθύτερα αίτια και τις παγίδες που κρύβονται πίσω από αυτήν την παραμόρφωση των εννοιών και την κακή χρήση των λέξεων. Χρειάζεται βέβαια και ο χρόνος και ο «ήσυχος» στοχασμός γιατί στον αιώνα που ζούμε με τους καταιγιστικούς ρυθμούς της πληροφόρησης, την γνώση που κερδίζεται με το σταγονόμετρο και το χρόνο πλέον να αποτελεί πολυτέλεια για το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, είναι πολύ εύκολο ακόμη και για μορφωμένους ανθρώπους να μην μπορέσουν να αντιληφθούν τα τούβλα που πέφτουν σωρηδόν γύρω τους. Είναι εξάλλου τόσα πολλά…

 

Λέει ο σοφός λαός μας: «Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά». Το να δηλώνεις αριστερός δεν σε κάνει αριστερό ακριβώς όπως το να δηλώνεις χριστιανός δεν σε κάνει χριστιανό. Τα λόγια δεν κοστίζουν τίποτα. Οι πράξεις είναι αυτές που δείχνουν το ποιόν σου. Ο Ινδός ποιητής Ταγκόρ έλεγε ότι «αυτός που είναι απασχολημένος με το να κάνει το καλό δεν έχει χρόνο για να είναι καλός». Γίνεται χαμός στο διαδίκτυο με τις ασυμφωνίες λόγων και πράξεων αυτής της «αριστερής» - «καλής» κυβέρνησης μάλιστα σε μικρό χρονικό διάστημα. Το γεγονός ότι τόσα πολλά ψέματα αποκαλύπτονται τόσο γρήγορα έχει να κάνει με την ανάγκη που υπήρξε για μια αλλαγή κατάστασης στην Ελλάδα για να δημιουργηθεί ένα ανάχωμα ώστε να συγκρατηθεί η οργή και η αγανάκτηση ενός μεγάλου μέρους σκληρά δοκιμαζόμενου λαού με το χρυσό χάπι της ελπίδας. Αν αριστερός είναι αυτός που υπόσχεται και τρέφεται με ελπίδα τότε δεν ήμουν, δεν είμαι και δεν θα γίνω ποτέ αριστερός. Τι είναι τότε ο αριστερός;

 

Όπως, λοιπόν, κάποιος δεν είναι χριστιανός επειδή έχει βαφτιστεί ως τέτοιος ή επειδή πιστεύει σε κάποιο δόγμα, έτσι και η πίστη σε κάποιο κόμμα και η ψήφος του σε αυτό δεν σε κάνει αριστερό. Όλοι γνωρίζουμε πόσα απάνθρωπα εγκλήματα έχουν διαπραχθεί στο όνομα του χριστιανισμού αλλά και σ’ αυτό του κομμουνισμού – σημειωτέων ότι πρόκειται για έννοιες με πολλά κοινά στοιχεία. Αν, λοιπόν, η ψήφος σε κάποιο αριστερό κόμμα σε κάνει αριστερό, τότε δεν ήμουν, δεν είμαι, ούτε θα γίνω ποτέ αριστερός. Τι σε κάνει τότε αριστερό;

 

Ο καπιταλισμός που ζούμε έχει ως αρχή δράσης του το κέρδος. Βέβαια η έννοια του κέρδους καλύπτεται εντέχνως με τη χρησιμοποίηση της «αλλοιωμένης» έννοιας της λέξης ανάπτυξης, που φυσικά σημαίνει οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή πάλι κέρδος. Το κέρδος φυσικά δεν είναι για όλους το ίδιο. Άλλοι κερδίζουν πολλά και άλλοι ψίχουλα. Οπότε εισήχθη ο όρος «διαχωρισμός των τάξεων» για να καταλαβαινόμαστε. Αυτό με την σειρά του έφερε την «πάλη των τάξεων» που είναι άλλη μια αλλοιωμένη έννοια γιατί στην πραγματικότητα σημαίνει το μίσος μεταξύ των τάξεων. Όταν αφήνεσαι να οδηγηθείς από λάθος κριτήρια, οι πράξεις σου, ακόμη και αν μερικές φορές είναι σωστές, να είσαι σίγουρος ότι στο βάθος του χρόνου θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο. Αν λοιπόν αυτό το μίσος σε κάνει αριστερό, ευχαριστώ αλλά δεν θα πάρω. Δεν ήμουν, δεν είμαι και ούτε πρόκειται να γίνω αριστερός. Ποιος όμως τελικά είναι αριστερός;

 

Στα μάτια του νόμου η κλοπή είναι παρανομία. Αλλά είναι το ίδιο να κλέβεις από ένα πλούσιο και ένα φτωχό; Απαντήστε ειλικρινά: θα κλέβατε ένα ορφανό; Ή έναν ανάπηρο; Η αδύναμη ομάδα έχει πάντα τη συμπόνοιά μας. Ο καπιταλισμός βασισμένος στο δόγμα ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό δεν κάνει αυτόν τον ουσιώδη διαχωρισμό. Και δεν τον κάνει γιατί αυτό το σύστημα είναι ανήθικο. Ό,τι δεν πηγάζει από την ηθική είναι απλά ανήθικο. Δεν έχει πολύ σημασία αν είναι περισσότερο ή λιγότερο ανήθικο: Τα κόπρανα είτε σκληρά είτε μαλακά είναι κόπρανα. Έτσι συμπεριφέρεται και η νέα κυβέρνηση. Όταν δεν μπορείς να δείξεις εμπράκτως την συμπόνοια στις αδύναμες ομάδες: φτωχούς, αρρώστους, ηλικιωμένους, βιοπαλαιστές, πρόσφυγες, μετανάστες ακόμη και τη χλωρίδα και την πανίδα είσαι απλά ανήθικος και αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει κάθε άνθρωπος με την εμπειρία αφού σε κάθε περίπτωση αδικίας προς αδύναμο που γινόμαστε μάρτυρες η αγανάκτησή μας είναι το πρώτο συναίσθημα που μας κατακλύζει. Είχε πει ο J.J. Rouseau: «Αν δεν είχε δοθεί στον άνθρωπο η συμπόνοια για να βοηθά το λογικό τότε δεν θα ήταν καλύτερος από το οποιαδήποτε τέρας». Πρέπει να αντιληφθούμε ότι από αυτή και μόνο την αρετή προέρχονται όλες οι κοινωνικές αρετές, αν φυσικά θέλουμε να αυτοαποκαλούμαστε κοινωνικά ζώα. Τι άλλο είναι η γενναιοδωρία, η επιείκεια, ο ουμανισμός από συμπόνοια προς τους αδύναμους; Ακόμα και η καλοσύνη και η φιλία, αν στοχαστούμε βαθιά, είναι παράγωγα της συμπόνοιας. 

 

Και εδώ έρχεται και το δεύτερο πρόβλημα της αυτοαποκαλούμενης «αριστερής» κυβέρνησης. Δεν είναι μόνο ότι δεν δείχνει εμπράκτως αυτή την κοινωνική αρετή που ονομάζεται συμπόνοια προς τις αδύναμες ομάδες, είναι ότι τη δείχνει στα λόγια και στις υποσχέσεις αλλά στα έργα κάνει ακριβώς τα αντίθετα. Και αυτό είναι διπλή ανηθικότητα διότι εξαπατάει με δόλο. Δεν αλλοιώνει μόνο την έννοια της λέξης αριστερός αλλά εξαπατά κιόλας από πάνω, κάτι που πάλι σύμφωνα με την εμπειρία κάθε ανθρώπου είναι κατάπτυστο. Έτσι, λοιπόν, αν ο αριστερός είναι αυτός που δείχνει εμπράκτως συμπόνοια στις αδύναμες ομάδες τότε ήμουν, είμαι και θα είμαι αριστερός.

Στον Τοίχο

Τρύφων Λιώτας

   Οι ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι του μέλλοντος ίσως να κάνουν μια ερευνητική εργασία με αυτό το θέμα, αλλά γιατί να μην κάνουμε εμείς μία τώρα, αφού έχουμε αρκετά στοιχεία για αυτό. Πρόκειται για έναν χαμαιλεοντισμό του Homo Pasokus ή για μια εξέλιξή του αν στηριχθούμε στη θεωρία του Δαρβίνου. Είναι εξάλλου μια λογική υπόθεση από τη στιγμή που μια μεγάλη μάζα ψηφοφόρων σταμάτησε να ψηφίζει ΠΑΣΟΚ και ταυτόχρονα μια “άλλη” μεγάλη μάζα άρχισε να ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ. Και όλα αυτά σταδιακά μέσα σε 6 χρόνια. Αλλά ας τα αφήσουμε αυτά και να δούμε τι πρεσβεύει και πως σκέφτεται ένας μέσος συριζαίος.

   Ο μέσος συριζαίος είναι ένας αμερόληπτος δημοκράτης και πάνω απ' όλα δίκαιος: Πιστεύει στη δημοκρατία αν και είναι έτοιμος να κυβερνήσει (μαζί με τους ανεξάρτητους) με το 21% των ψήφων επί του συνόλου των ψηφοφόρων που μεταφράζεται από τα αμερόληπτα ΜΜΕ σε 39% των ψήφων (αυτών που ψήφισαν μείον τα λευκά/άκυρα και μείον 6% των κομμάτων που δεν μπήκαν στη Βουλή) και που ξαναμεταφράζεται από έναν δίκαιο εκλογικό νόμο σε 52% των εδρών της Βουλής.

   Ο μέσος συριζαίος διαρρηγνύει τα ιμάτιά του για τις δημοσκοπήσεις γιατί δεν δίνουν σωστά αποτελέσματα ... για το κόμμα του. Δεν του περνάει όμως από το μυαλό ότι θα έπρεπε να τα διαρρηγνύει για το γεγονός ότι είναι απολύτως άχρηστα σε ένα ευνομούμενο κράτος αφού απλά διαμορφώνουν και χειραγωγούν την κοινή γνώμη. Λειτουργώντας βέβαια υπέρ του, αφού πολώνουν τον κόσμο και τον οδηγούν στην κάλπη από φόβο μήπως βγουν οι άλλοι. Ας μην παραβλέψουμε το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων του ψήφισε με την βαθιά πολιτική σκέψη του “μη χείρον βέλτιστον” που αποδεικνύει ότι οι διαστρεβλωμένες δημοσκοπήσεις λειτούργησαν προς όφελός του.

   Ο μέσος συριζαίος ξεχνάει εύκολα: Ξεχνάει ότι ήθελε να αλλάξει τον εκλογικό νόμο, ξεχνάει ότι έβριζε τον δικομματισμό όταν δεν ήταν μεγάλο κόμμα, ξεχνάει να σκίσει τα μνημόνια και τα στηρίζει όταν υπογραφούν ξεχνώντας ότι οδηγούν συνανθρώπους του σε οικονομική εξαθλίωση.

   Ο μέσος συριζαίος, τέρας κριτικής σκέψεως και επιχειρηματολογίας, έχει βρει στη δικαιολογία της προπαγάνδας (που αληθώς έγινε από την πλειοψηφία των ΜΜΕ) ένα επιχείρημα για να αντικρούει κάθε φωνή κριτικής που στρέφεται εναντίον του: Δεν πιστεύουμε τα άσχημα που ακούγονται για εμάς αφού πρόκειται σίγουρα για προπαγάνδα και ότι εσύ που δεν είσαι ΣΥΡΙΖΑ είσαι θύμα της προπαγάνδας.

   Ο μέσος συριζαίος έχει πτυχίο οικονομολόγου και παίζει τα μαθηματικά στα δάκτυλά του. Έτσι ισχυρίζεται ότι το νέο μνημόνιο είναι πολύ καλύτερο από αυτό που κλήθηκες να πεις τη γνώμη σου για πολλούς λόγους. Δίνει σταθερότητα λόγω της χρονικής διάρκειάς του, έχει χαμηλότερο επιτόκιο κι ας είναι το δάνειο πολλαπλάσιο και περιλαμβάνει σκληρότερα μέτρα από το άλλο που απέρριψες,  αλλά γνωρίζει ότι στο τέλος θα χρειαστεί να συνάψει ακόμη μία δανειακή σύμβαση για να το αποπληρώσει.

   Ο μέσος συριζαίος αν και κάτοικος Ελλάδας είναι πρωτίστως Ευρωπαίος  έχει όραμα για την Ευρώπη που τη θεωρεί πλέον το κράτος του αν και δεν συμφωνεί μαζί της και θέλει να την αλλάξει. Το πιστεύει ακράδαντα ότι μπορεί να την αλλάξει γιατί το μήνυμα των εκλογών στην Ελλάδα ήταν ένα χαρμόσυνο μήνυμα για τους λαούς της Ευρώπης. Παρ' όλα αυτά παραδέχεται ότι η ακροδεξιά ανεβαίνει παντού στην Ευρώπη αλλά η τύφλωση τον εμποδίζει να δει ότι η πολιτική του (απόρροια της πολιτικής της ελίτ της Ευρώπης) ευθύνεται πρωτίστως γι' αυτό.

   Ο μέσος συριζαίος είναι και αριστερός. Γι' αυτό συγκυβερνά με ένα κόμμα δεξιότερο του δεξιού και αποφάσισε να διώξει όλα τα αριστερά στελέχη του, τα οποία τού χαλούσαν τη σούπα. Ο μέσος συριζαίος επειδή έβγαλε από πάνω του την προβιά του πασόκου και φόρεσε αυτή του αριστερού θεωρεί τον εαυτό του ως το νέο στην Ελλάδα. Ένα νέο, που παραδέχτηκε το χρέος και το φόρτωσε σε όλους τους Έλληνες γεννημένους και αγέννητους όπως έκανε και το παλιό, δίνοντας έτσι δίκιο και στη ρήση του παλιού Πάγκαλου ότι όλοι μαζί τα φάγαμε. Επίσης το γεγονός ότι το νέο κάνει ότι και το παλιό οφείλεται σε διαφορετικούς λόγους. Βλέπετε το παλιό τα έκανε επειδή ήταν διεφθαρμένο ενώ το νέο διότι η διαφθορά δεν το αφήνει να κάνει αυτά που θέλει.

   Ο μέσος συριζαίος είναι και αντιφασίστας. Εξοργίστηκε με το μεγάλο ποσοστό της Χ.Α. και ανησυχεί για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτό. Όμως, επειδή ο φασισμός δεν είναι μόνο ιδεολογία αλλά και νοοτροπία, ο μέσος Συριζαίος δε διαφέρει σε τίποτα από το λύκο από τον οποίο θέλει να σε φυλάξει όταν σε στέλνει στο στόμα του άλλου λύκου του οποίου είναι υποτακτικός.

   Ο μέσος συριζαίος βρίθει και άλλων αντιφάσεων και παραδοξοτήτων. Έτσι, μιλάει ακόμα για πρώτη φορά αριστερά ενώ είναι οι δεύτερες εκλογές που κερδίζει έχοντας απαλλαγεί από "αριστερούς" βουλευτές που δεν συμφωνούσαν με την δεξιά πολιτική του. 

  Είναι ασυμβίβαστος αν και συμβιβάστηκε γιατί του βάλανε το μαχαίρι στο λαιμό. Περηφανεύεται ότι το μεγαλύτερο του επίτευγμα κατά την 7μηνη πρώτη διακυβέρνησή του ήταν το άνοιγμα της ΕΡΤ αλλά δεν την παρακολούθησε κατά τη διάρκεια των εκλογών με την δικαιολογία ότι ήθελε να βλέπει τις φάτσες των εχθρών του Όλγας, Γιάννη και Νίκου. 

   Υποστηρίζει ότι μπορεί να εφαρμόσει καλύτερα από τους άλλους το νέο μνημόνιο αλλά ξεχνάει ότι το μνημόνιο είναι νόμοι και εντολές αφεντικών που ούτως ή άλλως, από τον έναν ή τον άλλον ή όλους μαζί όπως αποδείχθηκε, είναι υποχρεωτικό να εφαρμοστούν. 

   Τέλος, κατέχει και την παγκόσμια πρωτοτυπία να διατείνεται ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί του στην Ευρώπη είναι η Μέρκελ, ο Γιούνγκερ και ο Σόϊμπλε ενώ στην πραγματικότητα εφαρμόζει τις πολιτικές τους κατά γράμμα και ενίοτε με υπέρμετρο ζήλο.

   Ο μέσος συριζαίος το βράδυ των εκλογών πανηγύριζε, αλλά στην πραγματικότητα είναι για τα πανηγύρια. 

Γράφτηκε την επομένη των εκλογών στον Τοίχο.